چکیده:
بروز اشتباهات اساسی در تدوین یک اثر ادبی و هنری یا دگرگونیهای عمیق اندیشه ها و عقاید پدیدآورنده ، ممکن است موجب شکاف و جدایی میان او و اثرش گردد یا اعتبار و حیثیت وی را از جهات مختلف (مذهبی، فنی، هنری و غیره ) مورد تهدید قرار دهد. به همین جهت ، یکی از حقوق معنوی که در عرصه مالکیت های ادبی و هنری برای پدیدآورنده اثر در نظام های حقوقی فرانسه و مصر مورد شناسایی قرار گرفته ، حق پدیدآورنده نسبت به اصلاح یا استرداد اثر است . البته پذیرش حق مزبور مطلق نبوده ، قلمرو محدود و شرایط ویژه ای ازجمله جبران پیشینی خسارت های طرف قرارداد، برای اجرای حق مزبور پیش بینی شده است . این در حالی است که حق مزبور در متون قانونی و مقررات ایران مورد اشاره قرار نگرفته است . به همین دلیل در این جستار ضمن بهره گیری از دستاوردهای نظام های حقوقی فرانسه و مصر، با رویکردی فقهی حقوقی، به تبیین مفهوم ، قلمرو و آثار حق مزبور پرداخته شده است . به نظر می رسد در شرایط کنونی نظام حقوقی ایران ، پذیرش حق مزبور مستلزم ورود در قلمرو تراضی یا بهره گیری از قواعد لاضرر و نفی عسر و حرج میباشد. بدیهی است در این صورت ، قلمرو و آثار حق مزبور نیز با توجه به مبانی مذکور تعیین میگردد. با این همه ، شایسته است قانونگذار با در نظر گرفتن اقتضائات ویژه حقوق ادبی و هنری و با استفاده از تجارب سایر نظام های حقوقی، نسبت به پیش بینی صریح حق مزبور و تعیین قلمرو و آثار آن اقدام نماید.
خلاصه ماشینی:
به همین جهت ، یکی از حقوق معنوی که در عرصه مالکیت های ادبی و هنری برای پدیدآورنده اثر در نظام های حقوقی فرانسه و مصر مورد شناسایی قرار گرفته ، حق پدیدآورنده نسبت به اصلاح یا استرداد اثر است .
همچنین باید توجه داشت از آن جایی که شرط ابتکار(اصالت ) در تمام بندهای ماده دو قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مورد تصریح قرار نگرفته و در ماده یک نیز در مقام تعریف «اثر»، آن را عبارت از آنچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار پدید میآید معرفی نموده ، برخی(انصاری، ١٣٨٧، ص ٦٩؛ همو، ١٣٨٦، ص ١٣١) این گونه استنباط نموده اند که ابتکار تنها در مواردی شرط حمایت است که مورد تصریح قانونگذار قرار گرفته باشد و در سایر موارد از مطلق اثر حمایت شده است .
در هر حال به موجب ماده ٤-L١٢١ قانون مالکیت فکری فرانسه که به صراحت بر وجود این حق صحه گذاشته ، «به رغم انتقال حقوق بهره برداری، پدیدآورنده حتی در صورت انتشار اثر، در مقابل انتقال گیرنده ، از حق اصلاح یا استرداد برخوردار است ....
نکته دیگر در خصوص اعمال حق اصلاح یا استرداد این است که حسب ظاهر ماده ٤-L١٢١ قانون مالکیت فکری فرانسه ،پدیدآورنده در صورت پرداخت خسارت های وارد به طرف دیگر، اختیار طلق در اعمال حق مزبور دارد.
در حقوق مصر نیز به موجب ماده ١٤٤ قانون مالکیت فکری این کشور، حق اصلاح یا استرداد صرفا برای خود پدیدآورنده به رسمیت شناخته شده است .