چکیده:
زبان فارسی طی هزارة گذشته بر مناطق مختلفی از جهان تاثیر نهاده است. اکثر محققان
گسترة نفوذ زبان فارسی راء آسیای میانه و شبه قارة هند میدانند. در این خصوص
پژوهشهای زیادی نیز صورت گرفته است با این حال کمتر اطلاعاتی دربارة جایگاه زبان و
ادب فارسی در منطقة شرق آقریقا وجود دارد. در واقع آفریقای شرقی (بهویژه کشور تانزانی
جمهوری خودمختار زنگبار و بخشهای جنوبی کنیا) از جمله مناطقی است که با وجود
فاصلة بسیار با کشور ایران» طی چند قرن گذشته در خور توجه از زبان و ادبیات
فارسی پذیرفته و تعداد نسبتا زیادی از واژههای اصیل فارسی را در خود جای داده است.
در این مقاله کوشش شده اطلاعاتی نوین دربارة جایگاه زبان و آدبیات فارسی در منطقة
شرق آفریقا از گذشتههای دور تا به امروز و نقش آن در شکلگیری و استحکام ساختار
زبان و ادبیات سواحیلی ارائه شود.
Over the last millennium, Persian Language has influenced many parts of
the world. Most researchers believe that the Persian language dominance is
limited to Middle Asia and India Peninsula. There have been lots of
researches in this regard, but there is little, if any, information about the
status of Persian language and literature in East Africa. In fact, East Africa
(particularly Tanzania, Independent Republic of Zanzibar, and south parts of
Kenya) are among the areas which in spite of far distance from Iran, have
accepted considerable effects from Persian language and literature and there
remains many of Persian original words.
This article attempts to provide information about the status of Persian
language and literature in East Africa from very past up to now and
explicates its role in formation and strengthening of Swahili language and
literature.
خلاصه ماشینی:
نکتة مهم در مورد جایگاه زبان فارسی در شرق آفریقا آن است که امـروز زبـان فارسـی بـرای بومیان سواحل و جزایر شرق آفریقا به هیچ عنوان ناآشـنا نیسـت و بسـیاری از بومیـان مسـلمان ساکن مجمع الجزایر زنگبار و دیگر مناطق شـرق آفریقـا کـه خـود را شـیرازیالاصـل و از نسـل ایرانیان مهاجر به شرق آفریقا می دانند تأکید دارند اجداد ایرانی آنها نقش بسیار مهمـی در پدیـد آمدن زبان سواحیلی ایفا نمودهاند و به این امر افتخار می کنند.
زبانشناسان پیدایش ایـن زبان را مربوط به قرون اولیه میلادی می داننـد و بـر ایـن باورنـد کـه زبـان سـواحیلی در نتیجـة ارتباطات دیرینة تجـار و بازرگانـان عـرب بـا مردمـان سـواحل شـرق آفریقـا پدیـد آمـده و ورود شیرازیها و استقرار آنها در سواحل و جزایر شرق آفریقا نیز ساختار این زبان را هرچه اسـتوارتـر ساخته است .
وقایع نامه کیلوا٣ نیز به طور مستقیم به زبان سـواحیلی نپرداختـه اسـت ، ولـی نحـوة استقرار شیرازیان در سواحل و جزایر شرق آفریقا و ارتباط آنان با بومیان که بـه سـهولت صـورت گرفته است نمایانگر نقش آنها در پیدایش این زبان و یا تأثیرات محتوایی بر آن است (والـد، ١٩٨٧: ١٠١٣-١٠١٤).
واژههای فارسی دیگری نیز وجود دارند که نمی توان گفت از زمان شیرازیها وارد زبـان سـواحیلی شدند بلکه در دورههای مختلف به زبان سواحیلی راه یافته اند (مصاحبه بـا پروفسـور عبدالشـریف ، رئیس مؤسسه مطالعات اقیانوس هند، استاد تاریخ دانشگاه دارالسلام ).