چکیده:
این مقاله یک پرسش اساسی را مورد توجه قرار میدهد و آن اینکه نحوه انجام این مراسم عبادی توسط ایرانیان در آن روزگار به چه صورت و متاثر از چه عواملی بوده است. در این نوشتار نشان داده شده است که اجرای این مناسک و زیارت اماکن متبرکه آن سرزمین به شدت تحت تاثیر اختلافات ریشهدار اعتقادی و تاریخی میان مذاهب تشیع و تسنن بوده است. مضافا اینکه با توجه به تسلط دولت عثمانی بر این منطقه جغرافیایی، روابط مابین دولتهای ایران و عثمانی و اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار نیز نقش تعیینکنندهای در این خصوص داشته است. افزون بر این، اوضاع و احوال جغرافیایی و محیطی از قبیل بعد مسافت، گرمای شدید، بیآبی و خشکسالی و بیماریهای مسری نیز در این خصوص بیتاثیر نبوده است
خلاصه ماشینی:
"حج تاریخ معاصر ایران در دورۀ قاجار نگاهی به سفرنامههای رجال دورۀ قاجار علیاکبر زوار دبیر تاریخ منطقه ۱۲ شهر تهران چکیده این مقاله یک پرسش اساسی را مورد توجه قرار میدهد و آن اینکه نحوۀ انجام این مراسم عبادی توسط ایرانیان در آن روزگار به چه صورت و متأثر از چه عواملی بوده است.
روابط فیمابین قاجار و عثمانی و پیامدهای آن از آنجا که در عصر قاجار سرزمین حجاز در حوزۀ قدرت دولت عثمانی قرار داشت، انجام اعمال حج برای ایرانیان، به نوعی به روابط سیاسی دولت قاجار و عثمانی ارتباط پیدا میکرد؛ پایۀ اساسی روابط تاریخی ایران و عثمانی همواره بر نوعی رقابت سیاسی و مذهبی استوار بوده و تنها در شرایط خاصی، این روابط، بهصورتی حسنه در میآمده است.
» (سفرنامۀ محمدولی میرزا، ۱۳۷۳: ۲۵۴) اما دامنۀ اختلاف بالا گرفت و شیعیان که میدیدند تمامی سختیهایی که برای این سفر کشیدهاند در حال ضایع شدن است و اعمال حجشان دارد دچار مشکل جدی میگردد و جهت صحت اعمال شرعی الزاما میبایست بر مبنای خود عمل کنند، مجبور شدند پولی به شریف مکه بدهند: «بعد از سعی و دوندگی بسیار پانصد غازی به شریف وعده کردیم که مرخص کرد [اجازه داد] که شب جمعه و روز جمعه را در عرفات بمانیم.
تاریخ معاصر ایران شمار حجاج ایرانی در قیاس با کل جمعیت حجاج، با توجه به آمارهای حدسی موجود، پنج تا هفت یا هشت درصد بوده است با مطالعۀ سفرنامههای رجال دورۀ قاجار میبینیم که شیعیان همواره با محدودیتها، فشارها و مشکلات فراوانی روبهرو بودهاند تاریخ ایران باستان"