چکیده:
تزئینات طلاکاری روی سنگ، از انواع تزئینات رایج در معماری دوره قاجار در ایران است. نمونههای متعددی از این تزئینات در مجموعه تاریخی- فرهنگی کاخ گلستان در تهران شناسایی شده است. در این پژوهش برای بررسی فنی تکنیک این تزئینات، به بررسی تزئینات کوشک شمسالعماره و تخت مرمر پرداخته میشود. در ابتدا نمونههای مورد بررسی، معرفی، و سپس مطالعات آزمایشگاهی انجام شده است. جهت شناسایی ورقهای فلزی به کار رفته در اجرای این تزئینات، از روش دستگاهی SEM-EDS و برای شناسایی واسط چسباننده ورق فلزی، از روش دستگاهی FTIR استفاده شد. مشاهدات میکروسکوپی نشان دهنده کاربرد ورق طلا در اجرای این تزئینات است و بدین گونه، شیوه اجرای این تزئینات، فن طلاچسبان بوده است. همچنین بررسیها حاکی از کاربرد یک واسط چسباننده روغنی در اجرای این تزئینات است که روغن کمان به عنوان یک احتمال قرین به واقعیت مورد نظر قرار گرفت. با استناد به نمونههای مورد بررسی، طلاچسبان روی سنگ در این دوران به شیوه «طلاکاری روغنی» انجام میگرفته است. این بررسیها حاکی از آن است که طلا در تزئینات معماری قاجار در مجموعه کاخ گلستان تهران همچنان مورد توجه و استفاده بوده است.
Gilding ornament on stone is one of the popular Iranian architectural ornaments during Qajar Period. Present research is based on qualitative case studies of two historic monuments in Golestan Palace namely Shams-al-Emare building (Edifice of Sun) and Takht-e-Marmar (Marble Throne). Microscopic observations confirmed the presence of gold metallic leaves in these ornaments. So، SEM-EDS (Scanning electron microscope- Energy dispersive X-ray microanalysis) and FTIR (Fourier Transform Infrared Spectroscopy) techniques were used to recognize applied metallic leaves and binding medium. The findings indicate the use of an oil binding medium، which is more likely to be Kaman-oil. According to present research، during Qajar period، gold was employing in the decorative ornaments and the leaf-gliding technique was oil-gliding.