چکیده:
ضربالمثل آینة تمام نمای فرهنگ و آداب و رسوم و طـرز تفکـر یـک جامعـه اسـت . بررسی و مطالعة ادبیات شفاهی ملل ، ساده ترین و صادقانه ترین راه آشنایی بـا فرهنـگ هـر جامعه است .ضرب المثل یکی از جلوه های ادب شفاهی و مرسـوم تـرین آن بـه شـمار مـی رود. جوامع مختلف بر اثر ارتباط و مهاجرت و جنگ و تجارت و... بر هم تـاثیرات زیـادی گذاشته اند. در سیر این تاثیرگذاری و مبادلات فرهنگی گاه اشتراکات زیاد در یـک زمینـه ، تشخیص منشا واقعی آن را دشوار مـی سـازد. بررسـی ضـربالمثـل هـای فارسـی و عربـی و کشف وجه تشابه و تفارق آن، بیانگر اشتراکات و تفاوت های فرهنگی ، فکری و اجتمـاعی بین ایرانیان و اعراب است . در این مقاله تلاش شده بـا مقایـسه گزیـدهای از ضـربالمثـل هـای فارسـی و عربـی در موضوع "سخن " در حوزههای معناشناسی ، واژگانی ، نحوی و بلاغی شباهت ها و تمایزات فرهنگی بین ایرانیان و اعراب را نشان دهیم . بررسی واژگانی ،موید میل ضرب المثـل هـا بـه فصاحت ، و بررسی نحوی موکد توصیفی بودن اکثر ضربالمثـل هاسـت . وجـه غالـب فعـل های به کار رفته در امثال خبری است نه امری . از لحاظ بلاغی نیـز غلبـه بـا صـنایع ادبـی ای است که مثل استعاره و مجاز بر پایة تشبیه ساخته شدهانـد. در نهایـت ، بـا توجـه بـه ایجـاز و اختصار و بیان موزون و غلبة معنی در ضرب المثل ها در میان اعراب و ایرانیان، می توان بـه طبع و قریحة موزون دو ملت و تشابهات و تمایزات فرهنگی آن دو پی برد.
خلاصه ماشینی:
"١-٣- سوالات تحقیق این مقاله درصدد است که به سؤالات زیر پاسخ دهد: - مضمون غالب در امثال با موضوعت سخن و توصیة اصلی یا نهی اصـلی مطـرح شـده در این امثال چیست ؟ - درصد لغات عامیانه و شکسته در این امثال چه قدر است و غالب امثـال عامیانـه انـد یـا فصیح ؟ - الگوی جملات ضربالمثل در عربی و فارسی چگونـه اسـت و الگـوی غالـب در آن چیست ؟ - صنایع غالب ادبی مورد استفاده در این امثال کدامند؟ ٢- بحث ٢-١-تاریخچة امثال در عربی و فارسی در ادبیات عربی « در مدت پنج قرن، از حدود سال ٤٠ تا سـال ٥٣٨ هجـری و از صـحار بن عیاش تا زمخشری، چهل و یک کتاب در زمینة مثل شناسی عربـی توسـط چهـل و یـک دانشمند گردآوری شد که از این تعداد تنها ده کتـاب خطـی و چـاپی بـه دسـت مـا رسـیده است که گردآورندة امثال کتب پیشین است » (امیدی، ٧٠:١٣٨٩).
واژههای عامیانه واژههای شکسته فارسی مفت - پینه دوز- ارسی دوز- نیچ و نوچ- پوچ فضیحه - بتر عربی بق - یخشوش- دبان- مطـرح- کتـر- زی- یخـرجش - اللی - بلا رجـال- یـتمط - القمله - ینخی بیکلم همانطور که مشاهده می شود، تعداد واژههای عامیانه و شکسته در امثال عربـی و فارسـی بسیار ناچیز است و این امر بیانگر میل ضربالمثل ها به سـمت فـصاحت و بلاغـت اسـت تـا عامیانه و شکسته بودن."