چکیده:
امروزه یکی مشکل اساسی شهرها کمبود فضای سبز شهری است. فضای سبز شهری از جمله کاربریهایی است که توزیع و پراکنش آن در سطح شهر اهمیت زیادی دارد و یکی از معیارهای سنجش و تعیین شهرهای پایدار، برخورداری از حداقل سرانه فضای سبز است. شهر دهگلان از جمله شهرهایی است که از توزیع مناسب فضای سبز برخوردار نیست، به طوری که سرانه آن 57/2 مترمربع برای هر نفر است. در این شهر برخی از محلات هیچ گونه فضای سبزی ندارند و برخی محلات از فضای سبز بیش تری برخوردارند. این مقاله با هدف ارائه الگوی مناسب، به دنبال توزیع بهینهی فضای سبز در هر یک از محلات شهر، با توجه به مولفههایی چون جمعیت، شبکه ارتباطی، امکانات، فضاهای بایر در سطح محلات و امنیت در سطح محلات است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و جمع آوری اطلاعات بر اساس پیمایش میدانی بوده است. در این پژوهش از تکنیک TOPSIS و GIS استفاده شده است. بر این اساس، هر کدام از محلات شهر بر اساس مولفههای ذکر شده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. اولویت بندی فضای سبز در مرحله اول با TOPSIS در شش مرحله انجام گرفت. نتایج نشان داد که محلهی کلهمله در اولویت نخست برای ایجاد فضای سبز قرار دارد. در مرحلهی دوم ابتدا دادههای مکانی گردآوری شده و سپس پایگاه اطلاعاتی در GIS تشکیل شده و نقشههای تهیه شده برای هر یک از شاخصها به یک لایه اطلاعاتی در محیط GIS تبدیل شد و به هر یک از لایه ها بر اساس میزان اهمیت آن ها در اولویت بندی فضای سبز، وزن مناسب اختصاص داده شد. در مرحلهی بعد نتایج حاصل از GIS و TOPSIS با هم ترکیب شد و در نتیجه محله کلهمله با رتبه CL) /0537) در رتبه نخست قرار دارد. نتایج نهایی از تحقیق بیانگر کاربرد و اهمیت TOPSIS و GIS در اولویت بندی فضای سبز شهری و ارائه الگوی بهینه پراکندگی بر اساس ضوابط و نیازهای جمعیت شهری است.
خلاصه ماشینی:
تحلیل و اولویت بندی فضای سبز شهری با بهره گیری از تکنیک های TOPSIS و GIS (مطالعه موردی : شهر دهگلان) تاریخ دریافت مقاله : ٩١/٠٣/٠٤ تاریخ پذیرش نهایی مقاله : ٩١/١٢/١٥ حسین حاتمی نژاد (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران) محمد ویسیان * (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران) ناصر محمدی ورزنه (کارشناسی ارشد GIS واحد علوم و تحقیقات ) عادل علیزاده (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان) چکیده امروزه یکی مشکل اساسی شهرها کمبود فضای سبز شهری است .
با افزایش جمعیت و توسعه و گسترش شهرنشینی، انسانها به تدریج از طبیعت دور شده اند و تراکم بیش از حد جمعیت و دخالت در محیط طبیعی و ایجاد محیط های انسان ساخت ، نیازهای زیست محیطی، جسمی و روحی انسان را بیش تر بروز داده است برای رفع این نیازها انسان شهرنشین اقدام به ایجاد باغها و فضای سبز مصنوعی در داخل شهرها کرده است (پور احمد و همکاران، ٣١:١٣٨٨).
از جمله پژوهش هایی دیگر که در سال های گذشته صورت گرفته اند می توان به موارد زیر اشاره کرد: داود پور و همکاران(١٣٨٨)مکانگزینی پارکهای شهری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی در محیط GIS (نمونه موردی: منطقه ١٠ شهرداری مشهد).
(رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل شماره ٢: مراحل اولویت بندی فضای سبز شهری با استفاده از TOPSIS و GIS در سطح محلات شهر دهگلان بالا راست به چپ : الف ) تحلیل دسترسی، ب) تحلیل وضعیت کاربری زمین ، ج) تحلیل شیب ، پایین راست به چپ : الف ) تحلیل درصد مناسب بودن موقعیت محلات، ب) تحلیل حریم شاخص امنیت محلات، ج) تحلیل امکانات محلات.