چکیده:
جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی روابط پر فراز و نشیبی را تجربه کرده اند. الگوهای
مجددا به « همکاری » و « همزیستی » آغاز و پس از دو دوره « تعارض » رفتاری حاکم بر این روابط، با
با یکدیگر بازگشته است. ادعای این مقاله آن است که در بررسی این روابط و الگوهای « تعارض »
منطقه و « ژئوپلتیک » ، با تاکید بر ایدئولوژی دو کشور « هویت » رفتاری حاکم بر آن، باید به سه عامل
نظام بین الملل به عنوان عوامل شکل دهنده این الگوهای رفتاری « ساختار » دو بازیگر مورد بررسی و
توجه نمود. چرا که نحوه تعامل این سه عامل موجب نزدیکی یا تقابل دو کشور شده است و به طور
مشخص پررنگ شدن و تلاقی رقابت های هویتی با رقابت های ژئوپلتیکی در کنار فشارهای ساختاری
نظام بین الملل به حاکم شدن الگوی تعارض در روابط طرفین انجامیده است.
Islamic republic of Iran and Saudi Arabia have experienced very diversed
relations. The behavioral patterns dominating over these relations have began
by “conflict” and after two periods of “coexistence” and “”cooperation” turned
into “conflict” towards each other once again. The article claims that while
examining these relations and behavioral patterns dominating on them you
should consider these factors: “identity” by emphasis on both countries
ideology, “geopolitics” of two countries and the “structure” of international
system as factors to shape these behavioral patterns. It is because that, the way
these factors interact, is the cause of two countries dosing or confronting to
each other. Therefore, the changes in identical and geopolitical competitions
along with structural pressures of international system lead to domination of
conflict patterns on these mutual relations
خلاصه ماشینی:
سوال این پژوهش این است کـه چـرا تعاملات و رقابت های طبیعی میان ایران و عربستان منجر به موازنه جـویی ، تعـارض و تقابـل در روابـط طرفین به ویژه در دهه اخیر شده است ؟ فرضیه این است که هر زمان رقابت در عامل هویت با تاکید بـر «ایدئولوژی » در جهت گیری دو کشور و تعاملات آنها پررنگ شده و با رقابت «ژئوپلتیکی » تلاقـی پیـدا ١٠٤ ◊ می کند و متاثر از فشارهای ساختار نظام بین الملل ، موجب گذر دو کشور از تعامل و رقابت عادی به تقابل و تعارض می شود.
(Terrill, 2011: 14) چهار دوره از روابط ایران و عربستان سعودی که متاثر از تحـولات هـویتی ، ژئـوپلتیکی و سـاختاری الگوهای رفتاری متفاوتی را شاهد بوده است ، به شرح زیر است : ١) دوره اول (دوره جنگ ): حاکم شدن الگوی تعارضی : هویت گرایی انقلاب اسلامی ایـران ، ورود عنـصر ایدئولوژی اسلامی شیعه به سیاست خارجی ایران و تهاجم عراق به ایران ؛ ٢) دوره دوم (دوره هاشمی رفسنجانی : حاکم شدن الگوی همزیستی : عمل گرایـی ایـران و اقـدام عـراق برای تغییر موازنه منطقه ای با اشغال کویت و آثار آن ؛ ٣) دوره سوم (دوره محمد خاتمی ): حاکم شـدن الگـوی همکـاری : اعتمادسـازی در سـطح منطقـه ای و بین المللی و توسعه روابط با همسایگان ؛ ٤) دوره چهارم (دوره محمود احمدی نژاد): حاکم شدن مجدد الگوی تعارضی : تغییر جهت گیری سیاسـت خارجی ایران ، پررنگ شدن عنصر شیعی در تحولات منطقه ای به ویژه عراق و لبنان ، وقوع انقلاب های اجتماعی جهان عرب و پررنگ شدن عنصر سنی /سلفی در عرصه منطقه ای .