چکیده:
در مواردی شخصی به دلیل وضعیت جسمانی یا دماغی خود نیازمند است تا شخص دیگری از وی مراقبت و مواظبت به عمل آورد. به همین دلیل، قانون در نظامهای حقوقی به برخی از افراد، این اقتدار را بخشیده تا به دلیل وضعیت جسمانی یا دماغی شخصی بر وی نظارت و کنترل داشته و از او مراقبت نمایند. در این موارد اگر شخص تحت مراقبت، خسارتی به خود یا دیگری وارد نماید، قاعدتا شخص مراقب باید مسئول جبران خسارت باشد. در حقوق فرانسه، ماده 1384 ق.م.ف به مسئولیت والدین اشاره دارد. در حقوق ایران نیز ماده 7 ق.م.م به مسئولیت سرپرست مجنون و صغیر اشاره نموده است. میتوان تصور نمود گاه افراد دیگری نیز، درعینحال که محجور نیستند، نیاز به مراقبت داشته باشند مانند افراد نابینا یا معلول و بیمار. در این موارد نیز شخص مراقب ایشان، اعم از حقیقی یا حقوقی باید مسئولیت اعمال آنها را بر عهده داشته باشد. در برخی از نظامهای حقوقی نیز به این امر اشاره شده ولی فعلا در حقوق ایران با توجه به قواعد موجود، امکان جبران چنین خساراتی نیست. حال میتوان این سوالات را مطرح نمود که آیا در حقوق ایران، مسئولیت سرپرست، محدود به این است که فاعل فعل زیانبار، صغیر و مجنون باشد یا با تکیه بر قواعد کلی میتوان چنین نظر داد که در هر موردی که شخصی نیازمند مراقبت است، شخصی که مراقبت از وی را بر عهده دارد، مسئول عمل وی است؟ آیا ماده 7 ق.م.م استثنائی است یا میتوان دامنه این مسئولیت را به اشخاصی که مجنون یا صغیر نبوده، اما نیازمند مراقبت هستند نیز گسترش داد؟ بهعنوان مثال آیا یک موسسة سرای سالمندان، مسئول عمل سالمندان نیست؟ زیرا گرچه ایشان مجنون یا صغیر نیستند، اما عرفا نیازمند مراقبت هستند. به نظر میرسد در حقوق ایران میتوان قاعده مسئولیت مراقب نسبت به اعمال افراد تحت مراقبت را طرح نمود که در این مقاله به شیوه تطبیقی مورد بررسی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
حال ميتوان اين سؤالات را مطرح نمود كه آيا در حقوق ايران، مسئوليت سرپرست، محدود به اين است كه فاعل فعل زيانبار، صغير و مجنون باشد يا با تكيه بر قواعد كلي ميتوان چنين نظر داد كه در هر موردي كه شخصي نيازمند مراقبت است، شخصي كه مراقبت از وي را بر عهده دارد، مسئول عمل وي است؟ آيا ماده 7 ق.
به نظر میرسد در حقوق ایران نیز خصوصیتی در مجنون یا صغیر نبوده و در هر مورد که عرفاً وظیفه نظارت و مراقبت محقق شده باشد، شخص مراقب، مسئول اعمال شخص تحت نظارت است زیرا هدف مسئولیت مدنی اعاده وضع زیاندیده است.
م. م و ماده1216 و با توجه به اینکه احراز رابطه سببیت عرفی بوده و عرف این رابطه را بین عمل صغیر و خسارت احراز میکند، فقط خود طفل ضامن میبود كه مسئولیت مزبور نیز نوعی مسئولیت مدني ناشی از فعل شخص است.
مسئولیت مدنی سرپرست در مقابل صغیر با توجه به حق و تکلیفبودن حضانت، این سؤال قابل طرح است که درصورتيكه والدین در نگهداری و تربیت طفل مرتكب كوتاهي و تقصير شده و از اين تقصير، خسارتي به كودك وارد شود، آیا والدین در مقابل طفل، مسئول جبران خسارت هستند یا نه؟ زیرا اگرچه محبت والدین نسبت به کودک چنان است که وی را از جان خویش عزیزتر میدارند، اما گاه میتوان شاهد وقایعی بود که طرح سؤال را مفید نشان میدهد.