چکیده:
محدودیت منابع آب همراه با رشد روزافزون جمعیت و مصرف محصولات کشاورزی، ضرورت توجه هرچه بیشتر به شیوههای صرفهجویانه مصرف آب و اصلاح سیستمهای آبیاری را میطلبد. این امر نیز ضمن تأمین منابع کافی آب، افزایش تولید و کمک به اقتصاد کشور را در پی خواهد داشت. با توجه به این که کشاورزی اصلیترین بخش اقتصاد نواحی روستایی است، افزایش تولید محصول همراه با کاهش هزینههای آن میتواند نقش اساسی در روند توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها ایفاء نماید.هدف این تحقیق بررسی اثرات اجرای طرح آبیاری تحت فشار بر وضعیت کشاورزی منطقه خدابنده بوده است. نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی میباشد و به روش پیمایشی اجرا شده است. جامعه آماری 800 نفر از بهرهبرداران خانوادگی شهرستان خدابنده در سال زراعی 90 – 1389 بودند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 168 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده و به روش نمونهگیری تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه بود که روایی آن به تائید اساتید و متخصصین ترویج و آموزش کشاورزی رسید و پایایی آن نیز با استفاده از آلفای کرونباخ 79/0 به دست آمد. دادههای جمعآوری شده با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی در نرمافزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. یافتههای تحقیق نشان میدهد که اجرای این طرح اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی بر وضعیت کشاورزی منطقه داشته است. به طوری که بر اساس آزمون T همبسته، با اطمینان 99% میزان عملکرد در واحد سطح و همچنین، اشتغالزایی طرح بعد از اجرای آن تفاوت معنیداری با قبل از اجرا نشان میدهد و روند افزایشی داشته است. علاوه بر این، تحلیل عاملی شاخصها و متغیرهای وابسته نشان میدهد که چهار عامل اقتصادی (با 261/17 درصد واریانس کل)، زیستمحیطی (با 262/16 درصد)، نهادههای کشاورزی (با 729/14 درصد) و اجتماعی (با 201/12 درصد) مجموعا 45/60 درصد کل واریانس متغیرها را تبیین میکنند.
Limitation regarding water resource along with skyrocketing population growth and its subsequent agricultural production consumption، demand more attention with respect to rational methods of water use and as well as improvement in irrigation system. This in turn will lead to provision of ample water resource and increase in agricultural crops as well as helping the country’s economy. Taking into consideration that agriculture is being consideration as major economic sector in rural areas، thus increase in production level along with decrease in its relevant costs could play a prominent role in social and economic trends of rural areas. The major objective of this study is to investigate the impact of practice of under pressure irrigation system on agriculture status of Khodabandeh County. The research method is based on descriptive – analytical as well as surveymethods. The population is composed of 800 of family households in Khodabandeh in 2011-2010 in which 168 were extracted via Kokrans formula and random sampling technique. This study more specifically deals with questionnaire which its viability was proven by extension agricultural experts. According to Chrombakhs reliability is amounted to be 0.79. This study further supported by SPSS software. This paper suggests that the implication of this irrigation system leads to some economic، social، and environmental impacts on agricultural situation of the study area. It is argued that according to T test with 99% confidence level، there exists significant difference with regard to per capita yield as well as provision of job opportunities comparing with past، that is prior to new irrigation system. Moreover، according to principle component analysis، economic، environment، agricultural inputs، and social factors with 17.261، 16.262، 14.729، 12.201 respectively are capable of explaining 60.45% of all variations.
خلاصه ماشینی:
"- طرح "سیمای توسعه روشهای آبیاری بارانی در ایران تا افق ١٤٠٠" توسط زراعـی و صـدر قـائن (١٣٨٣) اجـرا و اذعان شد که گسترش سیستم های آبیاری تحت فشار در دهه های آینده راه ورود کشور را به اجرای سیستم هـای آبیـاری دقیق و افزایش بهرهبرداری آب در جهت تولید بیشتر محصولات غذایی و نیل به خودکفایی نسبی همـوار مـیسـازد و بـا بررسیهایی که بعمل آمده مشخص گردید که در حال حاضر امکان توسعه انواع روشهای آبیاری تحت فشار برای حـدود ٢٠ درصد اراضی فاریاب کشور تا پایان سال ١٣٩١ وجود دارد (سالانه حدود ١/٥ %).
بر اساس مطالعات نظری و تجربیات محققین ، الگوی زیر جهت ارزیابی اثرات طرح آبیـاری تحـت فشـار در شهرسـتان خدابنده در نظر گرفته شده است : الف - مسایل مدیریتی: وضعیت مدیریت و ساماندهی استفاده از منابع آب، کشاورزان پذیرنده سیستم آبیاری بـارانی و استفاده کنندگان از آن، دخالت سازمانهای مختلف در مدیریت پمپاژ، ایجاد تشکل هـای بهـر بـرداری کشـاورزی، نحـوه بهرهبرداری از سیستم و نگهداری آن مورد بررسی قرار گرفته و ارتبـاط و تاکیـد آن بـا توسـعه کشـاورزان منطقـه بـویژه وضعیت اقتصادی، اجتماعی و اشتغالزایی کشاورزان مجری طرح آبیاری تحت فشـار منطقـه خدابنـده مـورد تحلیـل قـرار گرفته است .
٦) نتیجه گیری و پیشنهادها بر اساس یافته های تحقیق به اختصار میتوان نتایج زیر را عنوان نمود: - با اجرای طرح آبیاری تحت فشار در سطح حدود ٥٠٠٠ هکتار از اراضی شهرستان خدابنده، بسیاری از شاخص های کمی بهرهبرداریهای کشاورزی از جمله سطح زیرکشت ، متوسط عملکرد در واحد سطح ، میزان درآمد بهرهبرداران، بهرهوری مصرف آب و کیفیت محصولات تولیدی افزایش یافته است ."