چکیده:
هر اثر نمایشی هستی و بنیان خویش را بر عناصری بنا مینهد که شدت و ضعف هر یک از این عناصر ـ صرف نظر از تأثیر در مانایی و ماندگاری ـ اثر را در آمد و شدی هنری، میان داستان و نمایش شناور میسازند. این عناصر شامل شخصیت، زمان و مکان، گفتوگو، و... هستند. نیما یوشیج، در پی گذار از مؤلفههای سنت در شعر گذشته، عناصر نمایشی ـ داستانی را برای گسترش و وسعتبخشیدن به دامنۀ توصیفی شعر و جولان اندیشۀ شاعر، به ساحت شعر وارد کرد. وی در تداوم همین راه «افسانه» را، که نمودار نگرش نوینی در عرصۀ ادبیات بود، سرود. این پژوهش در آغاز به بازخوانی و استخراج نظریههای نیما یوشیج دربارۀ چیستی و چگونگی حضور عناصر نمایشی ـ داستانی در شعر، در آثار منثور نیما، میپردازد. آنگاه همة موارد یادشده به صورت عملی در مجموعهاشعار نیما جستوجو و بررسی و تبیین میشود، تا از این رهگذر میزان و چگونگی به کارگیری این عناصر در اشعار او نشان داده شود. بر اساس آمار به دست آمده از اشعار نیما میزان به کارگیری عناصر نمایشی در این شعرها، به طور تقریبی از این قرار است: طرح 68 درصد، شخصیت 5/46 درصد، گفتوگو 50 درصد، زمان 57 درصد، و مکان 57 درصد. بر همین اساس میتوان گفت همۀ اشعار نیما از تئوریهای او پیروی نمیکنند.
خلاصه ماشینی:
"نیما به گونه ای زمان خطی را ویژة داستان می داند و برای شعر فضایی بی مکـان و زمـان قائل است ؛ همان بی زمانی و مکانی کـه در جهـان اسـطوره جریـان دارد، امـا در برخـی از اشعارش که وجه نمایشـی در آن غالـب اسـت ، ایـن نظریـۀ خـود را فـرو مـی گـذارد؛ بـه گونه ای که ، توصیف زمـان و مکـان و بـه طـور کـل صـحنۀ نمایشـی ، در شـعر او گـاه بـا جزئی نگری و دقت نظر و ظرافت صورت می گیرد.
در شبی تاریک از این سان بر سر این کله ها جنبان چه کسی آیا ندانسته گذارد پا؟ از تکان کله ها آیا سکوت این شب سنگین ـ کاندر آن هر لحظه مطرودی فسون تازه می بافد ـ کی که بشکافد؟ یک ستاره از فساد خاک وارسته روشنایی کی دهد آیا این شب تاریک دل را؟ (همان : ٢٣٤-٢٣٥) در منظومه های داستانی ـ نمایشی نیما گاه ، توصیف زمان و مکان در هم تنیده مـی شـوند تا بستری مناسب برای ظهور و بروز شخصیت فراهم کنند.
درصد بالایی از اشعار نیما روایی است (٩١ درصد) و تقریبا نیمـی از آن (٤٨ درصـد) از زبان راوی دخالت گر بازگو می شود و گفت وگوی نمایشی (بدون حضـور راوی ) تنهـا ٦ درصد اشعار وی را شامل می شود و نیز درصد اندکی از شخصیت های شعر نیمـا بـه صورت غیرمستقیم ارائه شده اند."