چکیده:
این پژوهش بر آن است تا به بررسی و تحلیل زندگی و شعر دو شاعر سدههای دهم و یازدهم هجری بپردازد که با فاصلة زمانی نسبتا کوتاهی با یکدیگر میزیستهاند و هر دو یک تخلّص داشتهاند. طهماسب قلی بیگ یزدی از شاعران ایرانی و از نوادگان دختری اسماعیلمیرزا فرزند شاه طهماسب صفوی است که عرشی تخلّص میکرد و در اواخر سدة دهم هجری میزیست. میرمحمد مومن متخلّص به عرشی و مخاطب به نادرالعصر نیز سراینده، عارف و خوشنویس سدة یازدهم هجری و فرزند میرعبدالله مشکینقلم متخلص به وصفی، شاعر و خوشنویس کرمانیتبار است که آثار متعدد منظوم و منثوری از خود به جا گذاشته است.
Mir Mohammad Mom'en with Arshi pseudonym and name of Nader ol-Asr was mystic and calligrapher of 16th century AD in India SubContinent. His father Mir Abd ol-Lah Meshkin Ghalam with Vasfi Pseudonym was poet and Calligrapher of Kerman who was son of Shah Ne'mat ol-Lah. Shah Ne'mat ol-Lah immigrated to India during Jalal ed-Din Akbar Gurkani. Jalal ed-Din named Shah Ne'mat ol-Lah as Meshkin Ghalam. In addition to Complete Poetical Works consisting of ghazals, refrains, stanzas, quatrains and singles, there are many works of Arshi in verse and prose. He is versifier of a Mathnavi in imitation of Mathnavi Ma'navi in 3000 stichos which is composed in 1069 AH and remained unknown up to now. He had also another Mathnavi with the name of Mehr and Vafa in imitation of Khosrow and Shirin. In addition to his verse works, it has remained a work by the name of Shekarestan which he has composed in imitation of Saadi's Golestan and Jami's Baharestan. Contemporaneous with him, another poet with a short interval was living. He was one of Isma'eel Mirza's daughter's children, the son of Shah Tahmasb Safavi, with the name of Tahmasb Gholi Beigi. Tahmas Gholi Beigi has Pseudonym of Arshi too. Arshi Yazdi had a Poetical worksconsisting of odes, refrains and stanzas. This Poetical workswas written in 16th century AD and had been available in Malek National Library with number of 5568. Poetical works of mentioned poets including Mehr and Vafa has been misrecognized in many resources and attributed to each other.
خلاصه ماشینی:
"3- الاربعون حدیثا فی فضایل اهلالبیت: این اثر نیز از آثار مجهولالقدر محمد صالحبن عبدالله کشفی به زبان عربی است که تنها دستنوشتة موجود از آن (در ایران) نسخهای است (در ضمن مجموعهای) با شمارة 15254 که به خط نسخ توسط کاتبی با عنوان سیدجعفر حسینی ترمذی تبریزی در سال 1009 هجری کتابت شده و صفحات 119 تا 155 مجموعۀ مذکور (بخش پنجم) را تشکیل میدهد (رک.
شاهد عرشی ندارد هیچ عیب یافته آرایش از تزیین غیب خال رویش مردم حوران بود چشم معنی بر رخش حیران بود (همان: 224) عرشی در بخش دیگری از این اثر، نام اثر را آفتاب معنوی میداند و در توصیف آن میگوید: شاهد تو پاک و بیعیب آمده سر فرو کن چونکه در جیب آمده آفتاب معنوی نامش بود بر سر عرش برین نامش بود یوسف حسن است و بر سر تاج ماه چشم یعقوبی کند سویش نگاه (همان: 22 – 121) نتیجه از مجموع آنچه گفته شد میتوان چنین نتیجه گرفت: 1- در طول تاریخ ادب فارسی، شاعران و سرایندگان فراوانی میتوان یافت که دارای تخلص و نام شعری یکسان بودهاند و این همسانی و اشتراک در لقب شعری، باعث خلط و به هم آمیختن آثار بسیاری از سرایندگان گردیده است.
4- با جستوجوهای دقیق در مجموعههای خطی باقیمانده، میتوان به دیگر آثار ناشناخته و بهجامانده از عرشی اکبرآبادی و پدر وی وصفی و برادرش میرمحمد صالح کشفی (و نیز فرزند عرشی میرمحمد هاشم و میرعبدالله واصفی پسر محمدهاشم، هر دو از سرایندگان و صوفیان مجهولالقدر) دست یافت که به دلیل تشابه نام شعری این شاعر با طهماسب قلیبیگ عرشی یزدی، تشخیص اینکه دقیقا هر یک از این آثار، متعلق به کدام یک از دو عرشی مذکور است، به درستی معلوم نیست."