چکیده:
زمان تحقق نقض قرارداد از اموری است که قواعد گوناگونی را در نظام های حقوقی مختلف به خود اختصاص داده است . در حقوق برخی از کشورها، طرف قرارداد اصولا زمانی ناقض تعهد قراردادی خود شناخته میشود که علاوه بر انقضای موعد تعهد، طلبکار اجرای تعهد را نیز مطالبه کند و بدهکار به تعهد خود عمل نکرده باشد. در برخی دیگر، صرف انقضای موعد و عدم انجام تعهد به تنهایی برای تحقق نقض قرارداد لازم و کافی است . اما رژیم های حقوقی دیگر هرچند اصولا انقضای مدت را شرط لازم و کافی برای نقض میدانند اما اگر قبل از رسیدن موعد، نقض تعهد قراردادی قابل پیش بینی باشد، ضمانت های اجرایی نقض قرارداد را قابل اعمال میدانند. در این مقاله با تبیین ماهیت و تحلیل اقتصادی پیش بینی نقض قرارداد در چارچوب تحلیل اقتصادی قراردادها، اعتبار آن در نظام بین المللی و حقوق ایران بررسی میشود.
خلاصه ماشینی:
به عبارت دیگر، اگر قبل از زمان انجام تعهد، طرفی که ملزم به انجام تعهد است صریحا اعلام کند که قرارداد را اجرا نمیکند یا عملی انجام دهد که هر انسان متعارفی در آن اوضاع و احوال خاص به این نتیجه برسد که طرف مقابل تعهد خود را ایفا نخواهد کرد، این اظهار یا عمل ، «فسخ پیش از موعد (قابل پیش بینی)»٢ یا «نقض پیش از موعد (قابل پیش بینی)»٣ محسوب میشود و برخی حقوقدانان از آن با عنوان «نقض فرضی» نیز یاد کرده اند٤.
همان طورکه از تعریف بالا به خوبی آشکار است ، برای تحقق نقض قابل پیش بینی قرارداد وجود دو شرط اساسی لازم است : نخست آن که نقض قابل پیش بینی در قراردادهایی تحقق مییابد که زمان اجرای تعهد حداقل یکی از طرفین در آینده باشد (از این قراردادها در حقوق خارجی با عنوان executory contract یاد میشود)٥.
٤) علاوه بر این ، براساس ماهیت نقض قابل پیش بینی نیز میتوان به همین نتیجه رسید؛ زیرا اعلام طرف به عدم انجام تعهد در آینده و یا چنین استنباطی از رفتار و اوضاع و احوال مربوطه دلالت بر فسخ قرارداد از سوی متعهد دارد که در حقوق خارجی به دلیل تخلف از بنای طرفین مبنی بر پایبندی به قرارداد، موجب ایجاد حق فسخ برای طرف دیگر میشود.
Nolen, ‘The Doctrine of Anticipatory Breach of Contract’, Louisiana Law Review, vol.
(1972); "Anticipatory Breach of Contract: Some Problems Discussed", The South African Law Journal, vol.
(1972); "Damages for Anticipatory Breach of Contract", The South African Law Journal, vol.
Stoljar, Samuel (1974); Some Problems of Anticipatory Breach, Melbourne University Law School, vol.
Nolen (1960); "The Doctrine of Anticipatory Breach of Contract", Louisiana Law Review, vol.