چکیده:
پیامبر اسلام (ص ) انسان کامل و خاتم انبیاء الهی است که واجد همه مزایای مشترک انبیای پیشین است . قرآن کریم برخی از خصوصیت ها را ویژة ایشان قرار داده که انبیای دیگر فاقد آن بوده اند و تا روز قیامت کسی به این ویژگیها متصف نخواهد شد. اوصاف و احکامیکه اختصاص به پیامبر (ص ) دارد، به دو دسته تقسیم میشوند: یک دسته اوصاف و احکامی که بر اختصاص بودن آنها میان مفسران اتفاق نظر است ؛ مانند: ازدواج های پیامبر (مهری و غیر مهری)، وجوب نماز شب ، مکتوب بودن نام پیامبر اسلام (ص ) در عهدین ، اول المسلمین بودن ، اعطای کوثر، خاتمیت و شخصیت جهانی و اعطای مفصل . دسته دیگر اوصاف و احکامیهستند که در اختصاص داشتن آنها به پیامبر گرامی اسلام (ص ) میان مفسران اختلاف است ؛ مانند: علو مرتبه ، عبد مطلق بودن ، اسوه بودن ، تجلیل در خطاب و منت بودن بعثت ایشان بر مومنان . این موارد، تمام خصوصیت های پیامبر اسلام (ص ) نیستند، بلکه ویژگیهای اختصاصی دیگری نیز وجود دارند که به گواهی قرآن سایر انبیای الهی این اوصاف و احکام را ندارند.
خلاصه ماشینی:
دستۀ دیگر اوصاف و احکامیهستند که در اختصاص داشتن آنها به پیامبر گرامی اسلام (ص ) میان مفسران اختلاف است ؛ مانند: علو مرتبه ، عبد مطلق بودن ، اسوه بودن ، تجلیل در خطاب و منت بودن بعثت ایشان بر مؤمنان .
سؤال کلیدی این جستار این است که آیا در قرآن کریم وصف هایی در مورد پیـامبر بزرگـوار اسـلام (ص ) وجود دارد که تنها اختصاص بدو داشته باشد و بـدین وسـیله آن حضـرت (ص ) سـرآمد و افضـل پیامبران الهی تلقی شود؟ آنچه مسلم است اینکه همۀ پیامبران الهی در مقام و منزلت واحدی نیسـتند، بلکه جایگاه های گوناگونی در پیشگاه الهی دارند.
در برابر این تکلیف ، خداوند پاداش بزرگی به پیامبرش میدهد و آن داشتن مقام محمود یا مرتبه ای بلند و پسندیده است و طبق روایات ، منظور از مقام محمود، «شـفاعت » اسـت کـه پیـامبر (ص ) در روز قیامت برای گناهان کبیرة امت خود استفاده خواهد کرد (ر.
٧ـ١) خاتمیت و شخصیت جهانی رسول اکرم (ص ) از جملـه اوصـاف و خصـایص کـه تنهـا بـه پیـامبر اکـرم (ص ) اختصـاص دارد و همـه مفسـران و اندیشمندان اسلامی نیز در رابطه با آن اتفاق نظر دارند، «خاتمیت » ایشان است .
به عقیدة مرحوم طبرسی، «خاتم النبیین » اشاره به این دارد کـه رسول اکرم (ص ) آخرین پیام آور است و دفتر رسالت با آمدن او مهر خورده است و پایان یافتـه اسـت .
در برخی از تفاسیر، از جمله تفسیر نور، ذیل آیۀ ٢١ از سورة مبارکۀ احزاب آمده است که این واژه در مورد ابراهیم (ع ) هم بـه کـار رفتـه اسـت (ر.