چکیده:
برای شناخت آثار کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی آموزههای اسلام در شهرها و تبیین الگویی برای تمایز این شهرها از سایر نمونهها در دورههای مختلف، بررسیها و تحقیقات متعددی انجام و تحلیلهای گوناگونی ارائه شده است که بخشی از آن، متوجه اشارات و نصوص متعدد دینی در باب امور آبادی و عمران شهری است. ماهیت خاص شهرهای حیطه جهان اسلام و جلوه مفاهیم و خصوصیات مشترک و فراگیر در آنها، بیانگر شیوه نفوذ و حاکمیت فرهنگ اسلام و ارتباط آنها با آموزههای دینی است. از اینرو شهر اسلامی، اصطلاحی است که به معرفی شهرهای متاثر از فرهنگ و ارزشهای اسلامی میپردازد. این مقاله با تکیه بر اشارات آیات در مورد وجوه مختلف معماری و شهرسازی و با تکیه بر آراء مفسرین و لغتشناسان، شناسهها و مولفههای شهر مورد نظر قرآن کریم را استخراج و مورد بازبینی و تحلیل قرار داده است و از پرداختن به آیاتی که ناظر بر شئون اولیاء الهی و زندگی اخروی است و تجویز آن در امور جاری دنیوی غیرممکن، پرهیز نموده است. در این راستا، اطلاعات و دادههای موردنیاز در این تحقیق به روش اسنادی گردآوری و با رویکردی توصیفی- تحلیلی مورد مداقه و بررسی قرارگرفتهاند. قرآن کریم باهدف پرهیز از ساختوساز بیهوده و زیانبار، به صفاتی همچون امنیت، آرامش، حرمت و تطابق با شرایط طبیعی و اقلیمی در عمران شهری و دنیوی اشاره دارد که البته جنبههای آرمانی، متکامل و مطلق آن را نیز در سرای اخروی مورد توجه قرار میدهد. همچنین اسلوب قرآن در تبیین صفات ساختوسازها، توجه به ابعاد کیفی در تامین سرپناه و مکان اجتماع انسانی است و اصولا آموزههای دینی از تعیین ضوابط جزئی و دستورالعملهای خاص خودداری نموده است
خلاصه ماشینی:
شناسههای شهر در قرآن کریم جابر دانش(: دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس دوفصلنامه تخصصی پژوهشهای میانرشتهای قرآن کریم سال چهارم، شماره دوم، پائیز و زمستان 1392، ص 36 -7 تاریخ دریافت مقاله: 25/11/1391 تاریخ پذیرش مقاله: 13/3/1392 چکیده برای شناخت آثار کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی آموزههای اسلام در شهرها و تبیین الگویی برای تمایز این شهرها از سایر نمونهها در دورههای مختلف، بررسیها و تحقیقات متعددی انجام و تحلیلهای گوناگونی ارائه شده است که بخشی از آن، متوجه اشارات و نصوص متعدد دینی در باب امور آبادی و عمران شهری است.
مرحوم علامه طباطبایی (ره) منظور از امنیت مورد درخواست حضرت ابراهیم (ع) را امنیت تشریعی میداند و نه تکوینی و مقصود را آن میداند که قانونی امنیت این شهر را تضمین کند، نه این که هر که خواست امنیت آن را برهم زند مثلا دستش بخشکد (طباطبایی، 1387، ج 12: 99) اما در تفسیر نمونه هم بر امنیت تشریعی و هم امنیت تکوینی اشاره شده است: «خداوند دعای ابراهیم (ع) را درباره امنیت مکه از دو سو اجابت کرد: هم امنیت تکوینی به آن داد، زیرا شهری شد که در طول تاریخ حوادث ناامن کننده کمتر به خود دیده و هم امنیت تشریعی، یعنی خدا فرمان داده که همه انسانها و حتی حیوانها در این سرزمین در امن و امان باشند.