چکیده:
انسان براساس فطرت خویش همیشه درپی رسیدن به خدای خویش است و نتیجۀ این جستوجوها گاه به انحراف در شناخت معبود خود منجر شده است و او آن را همانند موجودات جسمانی تلقی کرده است که اعضای جسمانی دارد و قابل رؤیت است. در قرآن کریم، رؤیت خدا با چشم سر محال دانسته شده است و معصومین (ع) درجهت تبیین آن، بیاناتی فرمودهاند که سخنان حضرت امیر (ع) درمیان آنها درخشش خاصی دارد. علی (ع) در برخی از فرمودههای خود، درک خدا را با حواس منتفی دانسته است، چه از طریق چشم باشد و چه با حواس دیگر. گاه نیز به مصداق اعلای درک اشاره کرده و رؤیت بصری خدا را محال دانستهاند ولی گفتهاند که ندیدن خدا نمیتواند دلیلی بر انکارش باشد. حضرت امیر (ع) در مجموعهای از بیانات خود، علاوه بر رد امکان رؤیت بصری، رؤیت و درک قلبی را هم که مقصود از آن، رسیدن به کنه ذات باریتعالی است، منتفی اما درک قلبی او با حقایق ایمان، برهان و دلیل و علم و قدرتش را گاه ممکن دانستهاند؛ که تفاوت این دو دیدگاه اخیر در این است که در اولی درک ذات خدا منتفی و در دومی درک باریتعالی با آثار و صفاتش ممکن دانسته شده است.
خلاصه ماشینی:
نفي رؤيت بصري ، و اثبات درک قلبي خدا در کلام امام علي (ع ) * صمد عبداللهي عابد چکيده انسان براساس فطرت خويش هميشه درپي رسيدن به خداي خويش است و نتيجة اين جست وجوها گاه به انحراف در شناخت معبود خود منجر شده است و او آن را همانند موجودات جسماني تلقي کرده است کـه اعضـاي جسـماني دارد و قابـل رؤيت است .
(مکارم شيرازي ، ١٣٨٣ ش: ٣/ ٤٧) علي (ع ) در خطبه هاي ٩٠ و ١٨٣ هم خدا را «معـروف بـدون اينکـه ديـده شـود (المعروف من غيررويه ٍ) معرفي مي کند؛ يعني او ديده نمي شود ولي از هر چيز کـه ديـده مي شود، شناخته شده تر است و دلايل بي شماري در نظام هستي از وجود او خبر مي دهد و آيات آفاقي و انفسي ، ما را به ذاتش رهنمون مي سازد.
(همان ، ١٣٨٠ ش: ٣/ ٦٣٦) امام جواد (ع ) نيز در حديث پرمعنايي ، براي نفي رؤيت خدا چنين استدلال مي کنند: انديشه هاي انساني از ديد چشم ها دقيق تر است ؛ چراکه انسان گـاه شـهرهايي را کـه هرگز نديده و در آن وارد نشده است (ماننـد «سـند» و «هنـد»)، بـه قـوت انديشـه مي تواند در ذهن خود حاضر کند؛ با اين حال ، هنگامي که انديشه ها قادر بر کنه ذات پروردگار نيست ، چگونه چشم ها توان اين کار را دارد؟ (صدوق ، بـي تـا: ١٣/ ١١٣؛ محمدي ري شهري ، ١٣٧٧ ش: ٨/ ٣٦٠٠، حديث ١٢٣١٦) ٥.