چکیده:
مورخان ایرانی به تبعیت از روایت های عینی عطاملک جوینی در تاریخ جهانگشا، نابودی کامل جامعه شیعه اسماعیلی با مرکزیت الموت را در جریان حمله مغولان در قرن سیزدهم میلادی/ هفتم هجری که جهان اسلام را به ویرانی کشید، ثبت کرده اند. در حالی که تحقیقات جدید نشان می دهند اسماعیلیان پس از حمله مغول، هم چنان به حیات خود ادامه دادند ولی فعالیت های دایمی آنها در جنوب دریای خزر ناچیز شمرده شده است. تناقض و اغراق در گزارش های جوینی و شکل اصلاح شده آنها بر اساس روایت مورخان دیگر، شواهد تواریخ محلی، کتاب های جغرافیایی و کتیبه ها به حضور دایمی اسماعیلیان در این ناحیه به روشنی اشاره دارند. این شواهد در قرن پانزدهم میلادی/ نهم هجری به وسیله نصایح شاهرخی و مدارک موجود در ادبیات فرقه ای شبه قاره هند تایید می شوند و هر دوی آنها، الموت را مرکز مهم اسماعیلیان در دوره پس از حمله مغول می دانند که صدقات اسماعیلیان به آن جا فرستاده می شد. علاوه بر این، منابع هندی، الموت را اقامتگاه اسلام شاه، امام اسماعیلی می دانند.
خلاصه ماشینی:
اسماعیلیان در الموت و جنوب ناحیه دریای مازندران پس از فتوحات مغول تاریخ دریافت : ١٣/١/٣١ تاریخ تأیید: ١٣/١/٧١ پرفسور شفیق ویرانی دکتر ساسان طهماسبی مورخان ایرانی بـه تبعیـت از روایـت هـای عینی عطاملـک جـوینی در تـاریخ جهانگشـا، نـابودی کامل جامعـه شـیعه اسـماعیلی بـا مرکزیـت الموت را در جریـان حملـه مغـولان در قـرن سیزدهم میلادی/ هفتم هجری که جهان اسلام را به ویرانی کشید، ثبت کرده اند.
٣١ جوینی به همان دلایلـی کـه بـدبختی جهان اسلام سنی را تا این حد کم اهمیت جلوه میدهـد در هنگـام پیـروزی مغـولان بـر اسماعیلیان شادی کرده و تأکید میکند: بنین و بنات و اخوان و اخوات و هر کس که از تخم او یعنـی آخـرین امـام 12 اسماعیلی الموت ، رکن الدین خورشاه بود بر آتش فنا نهادند.
٧١ تسلط بر دژ بـه دست پسر امام رکن الدین خورشاه با همراهی یکـی از نوادگـان خوارزمشـاهیان ، رابینـو را واداشت اظهار کند: اعتقاد بر این است که سقوط دژالموت در سال ٢٢٤ق ، نشان گر پایـان نفـوذ اسماعیلیان در گیلان است اما این اشتباهی بزرگ است یا ویرانی الموت نمـی- تواند به آن درجه ای که نویسندگان ایرانی گزارش داده اند تمـام و کمـال بـوده 21 باشد و یا این که بازسازی شده است .
در حقیقت توجه این نویسـنده کـه دو قرن بعد از ویرانی الموت به دست مغولان زندگی میکـرد شـاهدی بـر حضـور دائمـی فرقه اسماعیلی و نفوذ آنها در ناحیه است .