چکیده:
موسیقی یکی از حوزههای وسیع کارکرد علم زیباییشناسی است و یکی از رازهای زیبایی متون و شاهکارهای ادبی نیز بهشمار میآید. در این میان، پدیده تکرار یکی از اساسیترین مولفهها در شکلگیری این فن بوده و در خلق دو نوع موسیقی بیرونی و درونی سهم بسزایی دارد. قرآن کریم نیز به عنوان آخرین ارتباط مکتوب الهی با بشر، از هنرنمایی شگفت این اسلوب بهره بسیار برده است، چنانکه بهکارگیری «تکرار» در آیات کلام وحی باعث بهوجود آمدن موسیقی اعجازانگیزی گشته که کاملا با موضوع و محتوای آیات تناسب دارد. بررسی زیباییشناختی نمونههایی چند از آیات قرآن کریم در این مختصر نشان میدهد که پدیده تکرار چگونه با ایجاد تنوع در موسیقی، در آفرینش تصاویر و اثربخشی معانی قرآن موثر میافتد.
Music is regarded as one of the vast areas of the function of aesthetics and one of the secrets of the beauty of literary texts and masterpieces. In the meantime، the phenomenon of repetition has been one of the most fundamental components in the formation of this art، having greatly contributed to the creation of two types of inner and outer music. As the last written Divine communication with humankind، the Holy Qur’ān has made much use of the virtuosity of this style، as using “repetition” in the revealed āyas has led to the creation of a miraculous music that is quite compatible to the content of the āyas. The aesthetic examination of some examples of the āyas of the Holy Qur’ān in this brief study indicates how the repetition phenomenon is effective in creating images and efficacy of the meanings of Qur’ān through creating variety in music.
خلاصه ماشینی:
چنانکه در این شعر مولانا، آمیختگی موسیقی بیرونی با موسیقی درونی باعث تقویت موسیقی درونی شده است؛ <TD>یار مرا، غار مرا، عشق جگر خوار مرانوح تویی، روح تویی، فاتح و مفتوح توییروز تویی، روزه تویی، حاصل دریوزه تویی</TD> <TD></TD> <TD>یار تویی، غار تویی، خواجه نگه دار مراسینه مشروح تویی، بر در اسرار مراآب تویی، کوزه تویی، آب ده این بار مرا</TD> اما در کارکرد آیات قرآن که پیراسته از قید و بندهای شعری است، بستر خاص زبان عربی با ویژگیهای منحصر بهفرد برای هر حرف، خوشههای صوتیای را میآفریند که با آفرینش موسیقی در نظام واژهها و ایجاد تناسب در جهت توازن کلی در ساختار آیات، نظماهنگی را به منصه ظهور میگذارد که در مرحله اول ممکن است بدان پی برده نشود، چنانکه سید قطب میگوید: «یک نوع موسیقی درونی در کلام قرآن وجود دارد که حس میشود، اما تن به تشریح نمیدهد.
نتیجهگیری بررسی زیبایی شناختی آیات یاد شده که تنها نمونههایی از جلوهگاه کارکرد برجسته و بیبدیل فن تکرار در خلق موسیقای درونی متن قرآن محسوب میشود، بیانگر این حقیقت است که تکرارهای نامرئی چگونه در تصویرسازی معانی وحی موثر میافتد و با انگیزش نظماهنگی در تاروپود آیات، موجب «رستاخیز متن» این کتاب آسمانی شده است؛ رستاخیزی که به متن، انسجام و پویایی جاودان بخشیده، چنانکه برای معانی دال بر موضوعات مختلف، با بهرهگیری از خصوصیات آوایی هر حرف و تکرار نامحسوس آن، نیرومندترین ابزار برای تصویرسازی این مفاهیم و اثربخشی هر چه بیشتر آن فراهم آمده است و این موضوع خود گویای این مهم است که قرآنپژوهان و مفسران در تحلیل و تفسیر کلام وحی، بایستی با ذرهبین زیباییشناسی، نقش تکرار حروف را در آفرینش معانی باز شناسند و بر این حقیقت تأمل کنند که گزینش هر حرف و تکیه بر ویژگی صوتی آن و در نهایت، اصرار بر این موسیقی صوتی از رهگذر تکرار آن، به منظور هدفی والا طرح گشته که به نفوذ هرچه بیشتر معانی الهی در جان و دل مخاطبان خویش میانجامد.