چکیده:
یکی از آموزههای روایی پیچیده که در گزارههای متعدد، معارف و حقایق فراوانی درباره آن بیان شده است بحث از «حجب و سرادقات» است و برخی از اندیشمندان اسلامی در شاخههای گوناگون، مانند فقه الحدیث، عرفان و حکمت در لابه لای مطالب و نه به طور مستقل به آن پرداختهاند. این نوشتار با کاوش و تحلیل روایات شیعی، به تبیین روایی مفاهیم، ویژگیها، مختصات و مصادیق «حجب و سرادقات» پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که نسبت میان این دو، عام و خاص است به گونهای که حجب به مفهوم مانع بودن میان حق تعالی و مخلوقات اعم از تمامی مراتب خلقت حتی جهان مادی را شامل میشود اما سرادقات به مفهوم احاطهکننده، فقط حجابهای مجرد را دربرمیگیرد و تنها به مراتب مجرد از خلقت اطلاق میگردد.
خلاصه ماشینی:
این نوشتار با کاوش و تحلیل روایات شیعی، به تبیین روایی مفاهیم، ویژگیها، مختصات و مصادیق «حجب و سرادقات» پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که نسبت میان این دو، عام و خاص است؛ به گونهای که حجب به مفهوم مانع بودن میان حقتعالی و مخلوقات، اعم از تمامی مراتب خلقت حتی جهان مادی را شامل میشود؛ اما سرادقات به مفهوم احاطهکننده، فقط حجابهای مجرد را دربرمیگیرد و تنها به مراتب مجرد از خلقت اطلاق میگردد.
یافتههای این تحقیق حاکی از آن است که سه گونه معنا از کاربرد واژه حجاب در میان روایات به چشم میخورد: گونه اول، روایاتی هستند که در آنها مراد از حجاب همان مفهوم لغوی مانع، پوشش و...
این مفهوم مصطلح از واژه حجاب، ارتباط بسیار نزدیکی با معنای لغوی دارد و در واقع، نوعی دعای کتبی محسوب میشود که منجر به حفاظت از انسان میشود و مانع از رسیدن شر به انسان میشود؛ برای نمونه در حجاب امام علی بن حسین7 پس از استعانت و استیجار از درگاه خداوند متعال، نجات از آفات شب و صبح و نیز مکر مکاران و یا حسد حسودان طلب شده است.
به نظر میرسد رابطه این تعابیر با هم ظاهر و باطن است و شاید بتوان میزان این ظهور و بطون را به شکل زیر ترسیم کرد: / کتابنامه _ الاحتجاج، طبرسی، تحقیق: سید محمد باقر خرسان، نجف أشرف: دار النعمان للطباعة و النشر، 1386ق.
_ شرح أصول الکافی، مولی محمد صالح المازندرانی، تحقیق: میرزا ابو الحسن شعرانی، سید علی عاشور، بیروت: دار إحیاء التراث العربی للطباعة و النشر و التوزیع، اول، 1421ق.