چکیده:
. رمان در ایران پدیدهای نوظهور است که با شکل گیری نهضت مشروطه توجه ایرانیان را به خود جلب کرد. در عصر مشروطه بحرانهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زمینه را برای به وجود آمدن رمان مهیا ساخت و آن را وارد پهنۀ اجتماع کرد. رمان «زیبا»ی حجازی از جمله رمانهای اجتماعی اولیه محسوب میشود که از منظر ادبی توانست ساختار و محتوای رمانهای اولیه را اعتلا بخشد و در تکامل سبکی و ساختاری رمان فارسی موثر افتد. این پژوهش در پی واکاوی ژرفساخت رمان ‹‹زیبا›› و نقد و تحلیل آن است. رمان «زیبا» همانند رمانهای اجتماعی اولیه با دسیسهای عاشقانه شروع میشود و حجازی در این رمان از فرم سفر برای گسترش پیرنگ استفاده کرده است. حجازی در رمان «زیبا» اغلب شخصیتها را قبل از نقش آفرینی در صحنه داستان معرفی نمیکند، بلکه شخصیتها در جریان کنش و واکنشها، ناگفتههای درونی خود را به مخاطبان به صورت ضمنی بازتاب میدهند. از منظر محتوایی این رمان به داستان دیوانسالاری و انتقال روش «ایلی-روستایی» به دولت متمرکز سراسری میپردازد و فساد اداری دورة رضاشاه از درونمایههای اصلی آن به حساب می آید.
خلاصه ماشینی:
رمان «زیبا» همانند رمانهای اجتماعی اولیه با دسیسه ای عاشقانه شروع می شود و حجازی در این رمان از فرم سفر برای گسترش پی رنگ استفاده کرده است .
حجازی در رمان «زیبا» اغلب شخصیت ها را قبل از نقش آفرینی در صحنه داستان معرفی نمی کند، بلکه شخصیت ها در جریان کنش و واکنش ها، ناگفته های درونی خود را به مخاطبان به صورت ضمنی بازتاب می دهند.
وقتی زیبا بـه حسین مژده می دهد که غامض الدوله برایش کار خوبی پیدا کرده است ، مخاطب هیچ شـناختی از او ندارد ولی با ادامه داستان و روشـن شـدن انگیـزه او، خواننـده بـا شخصـیت و نقـش او در داستان آشنا می گردد.
حجازی در رمان «زیبا» به شخصیت های زیادی فرصت نقش آفرینی داده اسـت کـه از بین آنها شخصیت میرزاحسین و زیبا متفاوت با دیگر کاراکترهـای داسـتانی رمـانهـای اولیـه می نماید.
(میـر عابـدینی ، ١٣٨٧ : ٢٢٣) حجازی در این رمان به خوبی نشان می دهد که چگونـه سـازمان مشـروطیت بـه همـان سـبک استبدادی اداره می شود و سهولت های قانون در جامعه ای که سرشار از خرافات، تبعیض و فریب است ، چگونه راه را برای فساد هموار کرده است (مسکوب: ١٣٨٧،١٤٧).
حجازی در این رمان از فرم سفر برای گسـترش پیرنـگ اسـتفاده مـی کنـد، وی بـا توفیـق در دستیابی به معنای ثانوی سفر، توانسته بازتاب دهندة سفر جامعه ای از گذشته به حـال و گـذار از رمانس به سوی واقعیت های رمانی باشد.