چکیده:
در این مقاله کوشیده ایم با توجه به تفاوت های موجود میان آیـه هـای مکی و مـدنی، بـه ایـن سـوال پاسـخ دهـیم کـه سـبک خطـاب هـای خداوند متعال به رسول گرامی اسلام (ص ) در آیه های مکی چگونـه است و چه ویژگیهـا و امتیـازهـایی دارد. منظـور از خطـاب در ایـن نوشتار، همان معنای لغوی آن ، یعنی «رودرروسخن گفـتن بـا شـخص و جهت دهی کلام به سوی مخاطب است »؛ بنـابراین ، بـرای پاسـخ دادن بـه سوال یادشده ، خطاب های قرآن را به انواعی گوناگون همچون نـدا، امر، نهی، استفهام ، خبر و شرط تقسیم کرده وآیه های مربـوط بـه هـر سبک را بررسی کرده و درنهایت ، به این نتیجه ها رسیده ایم : نداهای خداوند متعـال بـه پیـامبر اسـلام (ص ) بـا پیـامبران دیگـر تفاوت دارد؛ زیـرا خداونـد متعـال همـه پیـامبران قبلـی را بـا نامشـان خطاب کرده اسـت ؛ درحـالی کـه بـرای خطـاب کـردن پیـامبر اکـرم (ص )، از القاب و اوصافی همچـون «یا ایها النبی»، «یا ایهـا الرسـول » و... استفاده کرده و هـدفش از ایـن کـار، تکـریم و ممتـازکـردن آن حضرت نسبت به دیگران بوده است . نکتهدیگر، آن است که کـاربرد فراوان فعل «قل » در آیه های مکی نشان میدهـد کـه الفـاظ و معـانی قرآن ، به صورت هم زمان ازجانب خداوند متعال به آن حضرت وحی شده است و ایشان نیز آن ها را در نهایت امانت داری به مردم رسـانده است . علاوه بر این ، بیشتر خطاب هایی که به سبک نهـی بیـان شـده انـد، معنای مجازی دارند و از مهم تـرین معـانی آن هـا مـیتـوان دل داری، ارشــاد، دوام و اســتمرار، و... را ذکــر کــرد. در ســبک اســتفهام نیــز الگوی «ارایت »، «افرایت » و مشابه آن ، بسیار تکـرار شـده اسـت و از سبک های جدید استفهام در قرآن میتوان ورود همـزه بـر واژه هـای «ان » و «اذا»، و ترکیب این دو را با هم ذکر کرد.
خلاصه ماشینی:
سبک شناسی خطاب های خداوند به پیامبر اکرم (ص ) 1 سید حسین سیدی 1 محمدعلی کاظمی تبار تاریخ دریافت : ٩٠/٣/٢٩ تاریخ تصویب : ٩١/٣/٣٠ چکیده در این مقاله کوشیده ایم با توجه به تفاوت های موجود میان آیـه هـای مکی و مـدنی، بـه ایـن سـؤال پاسـخ دهـیم کـه سـبک خطـاب هـای خداوند متعال به رسول گرامی اسلام (ص ) در آیه های مکی چگونـه است و چه ویژگیهـا و امتیـازهـایی دارد.
منظـور از خطـاب در ایـن نوشتار، همان معنای لغوی آن ، یعنی «رودرروسخن گفـتن بـا شـخص و جهت دهی کلام به سوی مخاطب است »؛ بنـابراین ، بـرای پاسـخ دادن بـه سؤال یادشده ، خطاب های قرآن را به انواعی گوناگون همچون نـدا، امر، نهی، استفهام ، خبر و شرط تقسیم کرده وآیه های مربـوط بـه هـر سبک را بررسی کرده و درنهایت ، به این نتیجه ها رسیده ایم : استادیار و عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد seyedi@um.
مخاطب حقیقی یاری می دهد؛ مثلا نحاس دربارة اعراب آیـۀ «قلنـا اهبطـوا جمیعـا» (قـرآن ، مهم ترین ویژگی های خطاب قرآنی ، یکی مرجعیـت آن ، یعنـی خداونـد متعـال اسـت و بقره : ٣٢) نوشته است : دیگر آنکه آیه های قرآن ترجمه نمی شوند؛ زیرا درصورت برگردانده شـدن آن هـا بـه زبـان فراء مـی پنـدارد کـه گفتـه شـده اسـت : بـه ایـن وسـیله ، آدم (ع ) و ابلـیس را مشخصـا دیگر، روح عبارت ها و تأثیرگذاری آن ها ازبین می رود.