چکیده:
در مقاله حاضر، در چهارچوب نظریه بهینگی، فرایند خودمانیسازی نام های خاص در فارسی معیار را به لحاظ واج شناختی تحلیل کرده ایم؛ اما صرفا در این سطح، متوقف نمانده و ضمن تلفیق تحلیل واجی با تحلیل اجتماعی- کاربرد شناختی، نظریه بهینگی را در سطح رابط واج شناسی، زبانشناسی اجتماعی و کاربرد شناسی زبان به کار گرفته ایم. برخلاف نظریه بهینگی کلاسیک که امکان ظهور تنها یک گزینه بهینه را در برون داد فرایند پیشبینی می کند، یافتههای این تحقیق، احتمال اشتقاق بیش از یک گزینه از درون دادی واحد را تایید میکنند؛ البته تحلیل این مسئله در قلمرو نظریه بهینگی متعارف، میسر نیست؛ از این روی، در مقاله حاضر، با تعریف محدودیت های اجتماعی- کاربرد شناختی ای ویژه که یا استفاده از صورت های خودمانی نام های خاص را به رعایت سبک زبانی مقید میکنند و یا اساسا عمل کرد فرایند خودمانیسازی را به رعایت الگو های ادب در زبان و فرهنگ فارسی موکول میکنند، بر اهمیت و کارکرد بافت موقعیتی در فرایند خودمانیسازی تاکید کرده و به تبع آن، سطح پوشش تحلیل بهینگی را تا حوزههایی فراتر از دیدگاه های واج شناختی صرف تعمیم داده ایم.
خلاصه ماشینی:
بی جن خان بـا ارجـاع بـه یافتـه هـای لازار١ (١٩٩٢: ٢٧) اذعان داشته است فارسی زبانان ، حفـظ و پایـایی خوشـه هـای همخـوانی در بـرون داد را به مراتب بر حذف و درج واج ها ترجیح می دهند؛ بدان معنـا کـه گویشـوران زبـان فارسـی ، بیشتر به تسلط محدودیت های پایایی ساخت هجا بر دیگر محدودیت ها گرایش دارنـد؛ امـا تسلط سازه ای نباید بر ONSET و COMPLEXONS* صورت گیرد؛ بلکه باید بـر -NO CODA اعمال شود تا از ایـن ره گـذر بتـوان مـانعی دربرابـر حـذف و درج ایجـاد کـرد و بهینه نبودن ساختاری هجاهای دارای پایانه نسـبت بـه هجـای بـی نشـان cv را نیـز توضـیح داد (بـی جـن خـان ، ١٣٨٤: ١٥٤)؛ عـلاوه بـر مـوارد یـادشـده ، بـه اعتقـاد بـی جـن خـان ، گـرایش فارسی زبانان به حذف و درج ، تقریبا یکسان اسـت ؛ از ایـن روی ، او ترتیـب دو محـدودیت پایایی را اختیاری دانسته و جای گشت زیر را برای ترتیب آرایش محدودیت هـای پنجگانـۀ اصلی مؤثر بر هجابندی زبان فارسی معیار نتیجه گیری کرده است ٢ (همان : ١٥٥): ONSET, *COMPLEXONS, MAX-IO, DEP-IO >> NO-CODA (19) صورت بندی بالا بدین شـکل تفسـیر مـی شـود کـه ترتیـب چهـار محـدودیت اول نسـبت بـه یکدیگر، اختیاری است ؛ اما این چهـار محـدودیت ، همگـی بـر محـدودیت NO-CODA تقدم دارند.