چکیده:
مفهوم مردمسالاری گرچه بیشتر برنوعی نظام سیاسی دلالت دارد که در آن مناصب و تصمیمات سیاسی به رای و نظر عامه مردم متکی است ، اما بیانگر نوعی از فرهنگ هم هست . از این نقطه نظر،نظام سیاسی مردمسالار با گونه های خاصی از ارزشها و گرایش های سیاسی و اجتماعی تناظر و همنشینی دارد. بسیاری از صاحبنظران و پژوهشگران، به ویژه در چند دهه اخیر بر ارتباط مردمسالاری سیاسی با اندازه طبقه متوسط جدید شهری از یک سو و میزان ارزشها و گرایش های مردمسالارانه در میان اعضای این طبقه تاکید کردهاند. اصولا این انگاره رواج دارد که گرایش به فرهنگ مردمسالارانه در میان طبقه متوسط جدید شهری در سطح بالایی قرار دارد. سوال این است که آیا چنین وضعیتی در جامعه امروز ایران نیز قابل مشاهده است ؟ در این مقاله میزان گرایش به فرهنگ مردمسالارانه در میان استادان دانشگاه و معلمان دوره متوسطه شهر همدان مورد پیمایش قرار گرفته است . دلایل انتخاب این جمعیت آماری این است که اولا بنا بر مباحث و نظریه های مردمسالاری، این دو قشر، معرف بیشینه (ماکزیمم ) گرایش به فرهنگ مردمسالارانه هستند؛ ثانیا شهر همدان به عنوان یکی از شهرهای نسبتا پر جمعیت و چند فرهنگی کشور، تا حدودی معرف میانگین وزن طبقه متوسط جدید شهری و گرایش های آن در ایران امروز است . به این ترتیب ، این پیمایش میتواند بیشینه گرایش به فرهنگ مردمسالارانه را در میان طبقه متوسط جدید شهری ایران امروز نشاندهد. در این پیمایش ، با انتخاب نمونه ای معرف و با استفاده از شاخص های سنجش گر و پرسشنامه استاندارد و بومیشده، میزان گرایش این دو گروه به ارزشهای مردمسالارانه سنجیده شده است . نتایج پیمایش نشان میدهد گرایش به ابعاد هنجاری مردمسالاری در میان این دو قشر در مجموع کمی بیش از حد متوسط (حدود ٦٠ درصد) و گرایش به ابعاد رفتاری مردمسالاری بسیار کمتر از حد متوسط (حدود ٢٢ درصد) است . به این ترتیب فقط حدود ٣٩ درصد از این دو گروه به مجموع ارزشهای مردمسالارانه (اعم از هنجاری و رفتاری) گرایش دارند. بنابراین ، مقاله به این نتیجه رسیده که با توجه به موقعیت و جایگاه اجتماعی و سیاسی این دو قشر، گرایش به فرهنگ مردمسالارانه در میان طبقه متوسط جدید شهری ایران، به احتمال زیاد، کمتر از حد انتظار است .
خلاصه ماشینی:
سوال این است که آیا چنین وضعیتی در جامعه امروز ایران نیز قابل مشاهده است ؟ در این مقاله میزان گرایش به فرهنگ مردمسالارانه در میان استادان دانشگاه و معلمان دوره متوسطه شهر همدان مورد پیمایش قرار گرفته است .
جدول ١–مقیاسها و مولفه های اندازهگیری فرهنگ سیاسی مردمسالارانه **************** سویۀشناختی- هنجاری : میزان تکثرگرایی سیاسی (مدارای سیاسی، حمایت از برابری جنسیتی، حمایت از آزادی، مطلومیت نظام مردمسالارانه ) سویۀ عملی -رفتاری : میزان ******* قوی ضعیف (دعرلاگقیه ر بشه دانمودررسامیاوسیس،یاداسنیش قوی فرهنگ سیاسی دمکراتیک فرهنگ سیاسی عملگرا سیاسی، مشارکت سیاسی) ضعیف فرهنگ سیاسیبیتفاوت فرهنگ سیاسی محدودنگر ٤-روش پژوهش این پژوهش اصولا بر پیمایش استوار است و ارزشها و گرایش های گروههای هدف را مورد سنجش و تحلیل آماری قرار خواهد داد.
جدول ٧–مدل تحلیل و مقیاس اندازهگیری اصلاح شده بر حسب نتایج تحلیل عاملی سویه ها سویه شناختی -هنجاری (تکثرگرایی ) (مدارای سیاسی، دانش سیاسی، حمایت از آزادی، مطلوبیت نظام مردمسالارانه ) شاخص قوی ضعیف سویۀ عملی - رفتاری (علاقه سیاسی، قوی دمکراتیک عملگرا مشارکت سیاسی) ضعیف بی تفاوت محدود ٥-٢- سنجش متغیرهای پژوهش مدارای سیاسی جدول زیر توزیع پاسخگویان را بر حسب متغیر مدارای سیاسی نشان میدهد.
میانگین این متغیر برای دادههای طبقه بندی شده ٣/٣ است که نشان میدهد درمجموع گرایش پاسخگویان به فرهنگ سیاسی مردمسالارانه کمی بالاتر از متوسط است .
_ گرایش ٣٨ درصدی کل جامعه آماری به فرهنگ و ارزشهای مردمسالارانه ، نشان از عدم رواج و عمومیت چنین فرهنگی در میان طبقه متوسط جدید شهری ایران دارد و این موضوعی است که باید از سوی پژوهشگران و همچنین فعالان سیاسی مورد توجه و تأمل بیشتری قرارگیرد.