چکیده:
یشتر پژوهندگان تاریخ دوره ساسانیان در دهه های گذشته، همداستان با شماری از بزرگ ترین تاریخ نویسان دوره اسلامی که در گزارش تاریخ ساسانیان، محتوای خداینامه تاریخ ملی ایرانیان باستان را بازتاب می دهند، پذیرفته اند که ساسان، نگهبان آتشکده آناهیتا در اصطخر فارس، پدر بابک و نیای اردشیر یکم (240 ـ 224م.)، بنیان گذار شاهنشاهی ساسانی بوده است. از سوی دیگر، شاپور یکم (270 ـ 240م.) در سنگ نوشته کعبه زردشت، بابک را پدر اردشیر و نیای خود می خواند و در آنجا در آوردن نام ساسان به روشنی از نسبت او در تبارنامه دودمان خویش، سخن به میان نمی آید. از این رو، پاره ای از پژوهندگان با کنجکاوی ها و حتی خیالبافی های گوناگون کوشیده اند که به عقیده خود، هویت واقعی ساسان را نشان دهند. این پژوهش بر آن است که با تجزیه و تحلیل ساختار و الگوی نوشتاری سنگ نوشته های ساسانیان و مطالعه مهم ترین گزارش های تاریخی درباره پیوند خویشاوندی نخستین هموندان دودمان حکومتی ساسانی، به این پرسش پاسخ دهد که ساسان چهره ای تاریخی بوده است، یا افسانه ای و حتی ایزدی؟ دستاورد این پژوهش نشان می دهد که ساسان خودای، نه یک ایزد کهن، و یا چهره ای افسانه ای، بلکه چهره ای کاملا تاریخی ـ پدر بابک و نیای اردشیر یکم ـ بوده است.
خلاصه ماشینی:
برای چند نمونه از آنها، نک : بلعمی ، تاریخ بلعمی، ص ٦١٠؛ علی بن حسین مسعودی ، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ١، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده (تهران : علمی و فرهنگی ، ١٣٨٢)، ص ٢٣٨؛ علی بن حسین مسعودی ، التنبیه و الاشراف ، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده (تهران : علمی و فرهنگی ، ١٣٦٥)، ص ٩٩؛ ابوحنیفه احمد بن داود دینوری ، اخبار الطوال ، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی (تهران : نشر نی ، ١٣٧١)، ص ٦٨؛ تجارب الأمم فی اخبار ملوک العرب و العجم ، به کوشش رضا انزابی نژاد و یحیی کلانتری (مشهد، دانشگاه فردوسی ، ١٣٧٣)، ص ١٧٦؛ عبدالحی الضحاک ابن محمود گردیزی ، زین الأخبار، تصحیح عبدالحی حبیبی (تهران : بنیاد فرهنگ ایران ، ١٣٤٧)، ص ٦٤؛ فرنبغ دادگی : بندهش ، ترجمۀ مهرداد بهار (تهران : توس ، ١٣٨٠)، ص ١٥١.
طبری ، تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک ، ج ٢، ص ٥٨٠؛ بلعمی ، تاریخ بلعمی، ص ٦١٠؛ مسعودی ، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ١، ص ٢٣٨؛ مطهر بن طاهر مقدسی ، آفرینش و تاریخ ، ج ٣، ترجمۀ محمد رضا شفیعی کدکنی (تهران : بنیاد فرهنگ ایران ، ١٣٤٩)، ص ١٣٤؛ دینوری ، اخبار الطوال ، ص ٦٨؛ ابن بلخی ، فارسنامه ، تصحیح گای لسترنج و آرنولد آلن نیکلسن ، توضیح و تحشیه از منصور رستگار فسایی (شیراز: بنیاد فارس شناسی ، ١٣٧٤)، ص ٧٩؛ تجارب الأمم فی اخبار ملوک العرب و العجم ، ص ١٧٦؛ گردیزی ، زین الأخبار، ص ٢١؛ مجمل التواریخ و القصص ، ص ٣٣.