چکیده:
تامل در تلقی خاص ملتی نسبت به ملت دیگر و تصویرهایی که هر ملت از دیگری در آثـار خـود ارائه می دهد، یکی از حوزههای مهم و پرثمر ادبیات تطبیقی است . موضوع این مقاله بررسی سفرنامة ژان شاردن جهانگرد فرانسوی و چشم اندازی است که وی از ایران عهد صفوی به تصویر می کـشد. این مقاله در پنج سطح به خوانش روایت شاردن از فرهنگ و هویت ایرانی پرداخته است : در سطح نخست ، خوانش متن با توجه به تضاد و تقابل شناخت شناسانه میان دو هویت «مـن » و «دیگـری» و میان دو موقعیت «شرق» و «غرب» صورت گرفته است . سطح دوم شامل بررسـی مـسئلة یکـسان- انگاری «خود» با هویت «دیگری»، سازشپذیری یک جهانگرد و الزاماتی است که وی در میان ملت «دیگر» ناگزیر باید به آنها تن دهد. در این سطح همچنین قیاس به مثابة یکی از راههای درک هویت «خود» مورد تحلیل قرار گرفته است . کانون توجه سطح سوم ، ساختارهای زبانی و توصـیفات مـتن است . نحوة خوانش روایت شاردن در سطح چهارم، تاکید بر مفهوم انگارهآفرینی و خلق کلیشه ها در ذهنیت سفرنامه نویس است . مبنای تامل این سطح مسئلة تعدیل ، تایید و یا تشدید پیش فـرضهـای ذهنی جهانگرد در جریان مواجه شدن با واقعیت ها و البته با در نظر گـرفتن چـارچوب گفتمـانی و نظامهای کلان برونمتنی است . توصیف برشهای خاصی از واقعیت های پیرامون در روایت شاردن، غلبة انگارههایی مشخص بر سایر انگاره ها و بازسازی هویت «دیگری» به سطح پنجم محـول شـده است . در نهایت نشان داده شده که آنچه در روایت شاردن از ایران و ایرانی منعکس شده ، تلفیقی از واقعیت های بیرونی ، نحوة بینش جهانگرد و پیش فرضهـای ذهنـی او و در سـطح کـلان تـاثیرات تاریخی ، فرهنگی ، سیاسی و ایدئولوژیکی یا تمایلات سلطه جویانة اروپاییان در یک مقطـع تـاریخی مشخص است .
The image of a notion in the literary works is considered as one of the most productive areas in comparative literature. In five steps، this paper examines the Chardin’s Travel book and his vision of the Iranian culture and identity relqted to Safavid period: In the first part، we discuss the conception of the Other and express the discrepancy between two reality orders and two spaces. Next step includes the efforts of becoming the same with the Other، obligations of a traveler among other nations and understanding identity through the use of the comparison. Our focus in the third step is on the lexical analysis including adjectivising. In the following step، we examine the creation of the Clichés and stereotypes and also the adjustment، verification and enhancement of traveler’s subjective assumptions made when faced with the reality، relating text to its socio-historical contexts. And in the last step، we consider the descriptions of the certain aspects of reality and show how some of the stereotypes dominate others. Finally، we conclude that the image of Iran and Iranian’s identity in Chardin’s narration is influenced by both the reality، his insights، his subjective assumptions، and the socio-historical context at a particular historical period.
خلاصه ماشینی:
"تصویر ایران و ایرانی در سفرنامة ژان شاردن تأملی در انگارهآفرینی و کلیشه ها در ذهنیت سفرنامه نویس 1 فرزانه علویزاده چکیده تأمل در تلقی خاص ملتی نسبت به ملت دیگر و تصویرهایی که هر ملت از دیگری در آثـار خـود ارائه می دهد، یکی از حوزههای مهم و پرثمر ادبیات تطبیقی است .
دقیقا از همین جاست که درک حضور بیگانـه و نگـاه بـه دیگـری بـر داوری و ارزشگـذاری وی از حوادث و شرایط پیرامون تأثیرگذار است : با خواندن نوشتة او در می یابیم کـه در آن سـوی سـرزمین هـای بسیار دور در آسیا مردمی وجود داشته اند که به هیچ روی کمتر و پایین تر از وی نبودهاند امـا زنـدگی آنـان عمیقا با او تفاوت داشته ودر توصیف آنها باید به جای واژة برتری از اخـتلاف و تفـاوت اسـتفاده کـرد (کرویس ، ١٣٨٠: ٢٤).
1- Jhon Evelyn پوشیدن لباس به سبک ایرانی (همان : ١٢٢/٣) و نیز تمایل فراوان شاردن به سـکونت در میـان ایرانیـان نمونه های دیگر تلاش او برای نزدیک کردن هویت «من » به هویت «دیگری» است : میل و علاقه ای که به تحصیل زبان وعلوم ایرانیان داشتم مرا وادار می کرد کـه همـواره در کنـار آنهـا مسکن گزینم (همو، ١٣٦٢: ٩٩).
(174 سپس به مقایسة این شرایط با وضعیت حاکم بر اروپا به مثابة جایگاه «من » می پردازد: برعکس هنگامی که اشراف ایران می شنوند که در کشورهای اروپایی قانون ضامن جان و مال هر فرد در برابر هرگونه تجاوز و خشونتی است ، سعادت آن کشورها را تحسین و آرزو می کنند که کشور خود نیز وضعیتی مشابه با آنها پیدا کند (همان: ١٥٧)."