چکیده:
زبانشناسی شناختی رویکردی به مطالعۀ زبان بر اساس تجربیات انسان از جهان، نحوۀ درک و شیوۀ مفهومسازی است. زبانشناسی شناختی ریشه در مباحث زبانی و علوم شناختی نوظهور در دهههای 1960 و 1970 میلادی، به ویژه در بررسی مقولهبندی در ذهن انسان دارد. برای درک بهتر مقولهبندی میتوان گفت که هر انسانی در زندگی خود با پدیدهها و ماهیتهای مختلفی سروکار دارد که باید آنها را در طبقات مختلف قرار دهد، بدین ترتیب او این پدیدهها و ماهیتهای مختلف را در ذهن خود مقولهبندی میکند و هر مقوله را با پیشنمونۀ آن میشناسد. تاکنون تعاریف متعددی برای پیشنمونه ارائه شده است. از نظر رش (1975) پیشنمونه بهترین نمونه یا واضحترین نمونۀ یک مقوله است. پژوهش حاضر با استفاده از گردآوری پرسشنامه و با هدف بررسی تأثیر حروف الفبای فارسی بر شکلگیری پیشنمونههای دو مقولۀ میوه و حیوان انجام شده است. آزمودنیهای این پژوهش را 50 دانشجوی فارسیزبان دختر و پسر تشکیل دادند که انتخاب آنها به صورت داوطلبی انجام گرفت. دادههای بهدستآمده با استفاده از نرمافزار Microsoft Office Excel 2010 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش ضمن معرفی پیشنمونههای دو مقولۀ میوه و حیوان بر اساس حروف الفبای فارسی، تأثیر حروف بر شکلگیری پیشنمونههای این دو مقوله را نیز نشان دادند. نتایج حاکی از آن است که علاوه بر دلالت برونزبانی، دلالت درونزبانی نیز بر شکلگیری پیشنمونه نقش مؤثری دارد.
خلاصه ماشینی:
"ترابی زیارتگاهی (1393) نیز به مطالعۀ تأثیر متغیرهای سن، جنسیت و پیشینۀ تحصیلی برای بررسی پیشنمونههای مقولۀ عینی میوه برای دانشآموزان دختر و پسر ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان و دانشجویان دختر و پسر رشتههای کشاورزی، روانشناسی و علوم پزشکی فارسیزبان پرداخت و نشان داد که مقولههای معنایی فارسی دارای ساخت درونی هستند و متغیرهای سن و جنسیت بر شکلگیری M.
وی در مقابل نظریة سنتی مقولهسازی مدعی میشود که ما از طریق تعیین مجموعهای از ویژگیهای اصلی نیست که چیزها را به مقولات نسبت میدهیم، بلکه این امر از رهگذر مقایسة آن چیز با پیشنمونة مقولة مورد نظر صورت میپذیرد و پیشنمونه یا نمونة اعلی بهترین نمونهای است که غالبا یک مقوله را به کمک آن میشناسیم.
لازم به ذکر است که از بین مقولات تنها میوه و حیوان هدف بررسی بودند و وسیلة نقلیه و لوازم خانه به این دلیل لحاظ شدند تا از یک سو مانع از جهتگیری ذهن آزمودنی شوند و از سویی دیگر با عوض شدن یک مقوله به مقولهای دیگر ذهن آزمودنی بیشتر در چالش قرار گیرد تا بتواند، به اعتقاد لوبنر (2002)، نمونهای را که ابتدا به ساکن به ذهنش میرسد را بنویسد.
هدف از پژوهش حاضر معرفی پیشنمونههای دو مقولة میوه و حیوان و همچنین بررسی تأثیر حروف الفبای فارسی بر شکلگیری این مقولهها بود.
پژوهش حاضر نیز شکلگیری پیشنمونه را در بافتی زبانی مورد بررسی قرار داد و همچنین نشان داد که حروف الفبای فارسی بر شکلگیری پیشنمونة دو مقولة میوه و حیوان نقش مؤثری دارند."