چکیده:
فرایند سولیفلوکسیون (خاکسره) عبارت است از حرکت آرام و رو به پایین مواد هوازده روی سطحی شیبدار و بر زیربنایی ثابت که میتواند یخزده باشد. این حرکت تحت اثر نیروی جاذبه، وزن مواد، وجود آب و جدایش بخش بالایی خاک از قسمت زیرین صورت میگیرد و سرعت آن از عمل خزش بیشتر ولی از لغزش بسیار کمتر است. مهمترین مناطقی که این فرایند در آن به مقدار گستردهتری دیده میشود. قلمروهای جنب یخچالی۲ است، ولی در قلمروهای اقلیمی دیگر (با گسترش کمتر) در صورت وجود رطوبت برای تولید گل و ایجاد تنش جدایشی در ذرات و وجود یک زیربنای سخت و آب و هوای سرد برای فراهم آوردن سایر شرایط مناسب (تغذیة مواد، جدا کردن مواد و انبساط و انقباض خاک) نیز امکانپذیر است. برای شناخت جزئیات بیشتری از این فرایند و جنبههای مختلف و بهویژه کاربردی شناخت این فرایند، مروری بر مقالات پیشین انجام شد که جمعبندی حاصل از آن در اینجا ارائه شده است. شناخت دقیقتر اجزای تشکیلدهندة سولیفلوکسیون و مکانیزم عمل آن، میتواند به بازسازی دقیقتر تاریخچة طبیعی هر محل، بهویژه در سرزمین ما که این فرایند کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است، کمک کند.
خلاصه ماشینی:
"در این محل، سنگ مادر حداقل در عمق بیش از دو متر قرار داشت (ویلیامز، ۱۹۵۹: ۴۸۱) نتایج حاصل از مطالعات ویلیامز (۱۹۵۹) نشان داد که سولیفلوکسیون را نمیتوان تنها بهدلیل لیز خوردن خاک اشباع از آب روی سطح زیرین (یا عمقی) یخزده انگاشت، بلکه عواملی همچون میزان تغییر «فشار منفذی آب»۱۰ بهدلیل عمل یخزدگی و ذوب و فشار ناشی از تورم خاک بهدنبال یخزدگی را که موجب جابهجایی ذرات و مواد و تغییر حالت منافذ خاک میشود، نیز باید در نظر گرفت.
برای مثال در آب و هوای سرد و همراه با یخبندان شدید و ذوب در این منطقة ویژه از لحاظ شیب و موقعیت، پلاسرهای طلادار، علاوهبر مواد حاصل از فرایندهای سیلابی ـ رودخانهای، در بقایای برجای مانده از مواد سولیفلوکسیونی نیز دیده شده است (گریسون و همکاران، ۲۰۰۱: ۶۵) سولیفلوکسیون و مواد ساختمانی ـ کشاورزی بخشی از مواد سولیفلوکسیون را رسوبات ماسهای و رسی تشکیل میدهد که در صورت جدا شدن (سرند شدن) این رسوبات از مواد درشتدانهتر، میتواند در تهیة مصالح ساختمانی و نیز مواد کشاورزی به مردم کمک کند.
برای اولین بار اندرسون، که در آن زمان استاد دانشگاه اوپسالای سوئد بود، در جزیرة خرس در بخش جنوبیتر اقیانوس قطبی یا منجمد شمالی (بیش از ٧٤ درجة عرض شمالی) از چنین فرایندی (سولیفلوکسیون) یاد کرده است سنگذاری تعداد زیادی از پهنههای سولیفلوکسیونی، و البته سایر پدیدههای موجود از گذشته، میتواند به تعیین تاریخچة رویدادها، مثلا زمان گسترش شرایط یخچالی و جنب یخچالی یا پسروی آنها به ما کمک کند (رجوع شود به تصویر صفحه) یک مخلوط مواد رانده شده در فرایند سولیفلوکسیون (از چپ به راست)؛ مسافرت علمی درة تفت، آبان ۱۳۸۹."