چکیده:
نوشتار حاضر با توجه به نقش گسترده اینترنت و فضای سایبر در تحولات سیاسی به بررسی شیوه ها و چگونگی بهره برداری از قابلیت های فضای سایبر برای پیشبرد جنبش های اجتماعی در برخی از کشورهای خاورمیانه پرداخته است. به عبارتی مقاله در این راستا تدوین شده است که نشان دهد چگونه فضای سایبر و قابلیت های فن آورانه آن به وسیله فعالان اجتماعی برای پیشبرد اهداف اساسی جنبش ها و برای تامین اهداف شان مورد استفاده قرار می گیرد. در این تحقیق اینکه چگونه ساختارهای فرصت ایجاد شده در فضای سایبر به شبکه ای شدن مدنی جنبش های اجتماعی کمک خواهد نمود؟ و نیز اینکه ساختارهای فرصت ایجاد شده در نتیجه فرصت های دیجیتالی، چگونه می تواند منجر به ایجاد حوزه عمومی جدیدی برای راهبری جنبش های اجتماعی دیجیتالی گردند؟ اصلی ترین سوالاتی است که نوشتار حاضر به آنها پاسخ داده است. داده های اساسی این تحقیق با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای جمع آوری و به شیوه جامعه شناسی سیاسی و تاریخی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.
Internet and cyber space have been assuming increasing role played in the formation of political upheaval in the recent years. Author، in this paper، is attempting to study how opposition has used these media in fomenting social movements in some of the Arabic nations in the Middle East. The main question now raised is how the structural opportunity provided by cyber space will help social movements developed into a civic network. Could the structural opportunities provided by digital opportunities result in the formation of public sphere of digitally direct social movements? Main data in this research is gathered through reading documents، articles and books and as such it is a library oriented research. Sociological and historical methods were employed in the gathering and analysis of data.
خلاصه ماشینی:
اگر چنانچه میزان سرکوب مردم از سوی حکومت محدود باشد و گروه های اجتماعی بتوانند به همبستگی فوق العاده و رهایی از کنترل حکومت دست یابند و اگر نهادها و سازمان های خارجی با اعطای منابع خویش به جنبش اعتراضی (بجای اعطای منابع به دولت ) موجبات ضعف حکومت را فراهم نمایند، اعتراض کنندگان این فرصت را خواهند یافت تا اقدام سیاسی علیه حکومت را 52 سازماندهی نمایند.
دولت های عربی با توجه به اطلاعی که از پتانسیل اینترنت و وبلاگ ها سراغ دارند، سیاست گسترده ای را در زمینه مسدود کردن و کنترل اینترنت و وب لاگ ها آغاز نموده اند که از جمله این اقدامات میتوان به 59 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ فصلنامه مطالعات سیاسی؛ سال چهارم ، شماره ١٣، پاییز ١٣٩٠ دستگیری وب لاگ نویس بحرینی به نام علی عبدالامام در ٢٥ فوریه سال ٢٠٠٥، مسدودسازی سایت های اینترنتی مرتبط با گروه های مخالف دولت از جمله شبکه عرب برای حقوق بشر در کشور بحرین اشاره نمود.
از منظر اطلاعاتی، اپوزیسیون این کشور، اولین اپوزیسیون در خاورمیانه بوده که از تکنولوژیهای جدید ارتباطی برای ارسال پیام های خود به پیروان و ایجاد جنبش های سیاسی استفاده نموده است .
جنبش اصلاحات شیعی نیز از گروه های دیگر فعال سیاسی در عربستان بوده که از اینترنت و وسایل جدید برای پیشبرد برنامه های مبارزاتی خود استفاده نموده اند.
١- Voice-Based Social Media Platform ٢- Say Now ٣- Anonymous 67 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ فصلنامه مطالعات سیاسی؛ سال چهارم ، شماره ١٣، پاییز ١٣٩٠ نتیجه گیری همانگونه که نشان داده شد، اینترنت و فضای سایبر قابلیت های گسترده ای را در اختیار فعالان سیاسی و اجتماعی در بیشتر کشورها و به ویژه فعالان اجتماعی در کشورهای عربی منطقه خاورمیانه قرار داده است .