چکیده:
یکی از بحث های مهم در اندیشه سیاسی جوهر و ذات سیاست است . از این منظر در تاریخ اندیشه سیاسی به سیاست به مثابه ژانوسی دوچهره نگریسته شـده است : ذات سیاست در یک نگاه ، نه حکمرانی بلکه به معنای «دشمنی» و «هم ستیزی» بوده و در خط سیر دیگری، به امر سیاسی به مثابه کنشی مبتنی بر «دوستی» نگریسته شده است . در اندیشه سیاسی اسلام میتوان رویکردی را تبارشناسی کرد که کانون آن «سیاست دوستی» و نفی «هم ستیزی» است . در این مقاله استدلال میشود که ذات سیاست در اندیشه امام علی(ع ) مبتنی بر «دوستی» است و دوستی ازنظر امام علی(ع ) لازمه هر کنش سیاسی است . کنش هایی چون عدالت ، قانون گرایی، مدارا، ارتباط رودررو و... با مردم ارکان این نوع از سیاست هستند. امام علی(ع ) در صورت بندی عناصرگفتمان علوی، همزمان مرزهای این گفتمان را با گفتمان مبتنی بر آنتاگونیسم ترسیم میکنند.
خلاصه ماشینی:
"این گفته برنارد لویس که «ریشه های زبان سیاسی اسلام ، همانند دیگر جنبه های آن را باید در قرآن و سنت پیامبر (ص ) و سیره مسلمانان صدر اسلام جست وجو کرد (لویس ، ١٣٧٨: ٣١)را باید با تأکید بیشتری در مورد اثر ژرف گفتارها، اقوال و تقریرات امام علی(ع ) در شکل گیری گفتمان دوستی در اندیشه سیاسی شیعه موردتوجه قرار داد.
دوستی با مردم در کانون همه این نشانه ها قرار دارد و از منظر امام علی(ع ) حکومت از رهگذر دوستی است که میتواند به هدف غایی خود یعنی اجرای احکام اسلامی، سعادت امت و همبستگی اجتماعی دست پیدا کند.
در مورد رفتار محبت آمیز و تؤام با تلطف نسبت به تمام مردم و پیروان ادیان مختلف حضرت امیرالمؤمنین علی (ع ) خطاب به کارگزار حکومتی خویش میگوید: «ای مالک قلب خود را از محبت به مردم و لطف و رحمت نسبت به آنان لبریز کن و همچون حیوان درنده ای مباش که خوردنشان را غنیمت شماری، زیرا آنان دوگروه اند، یا برادران دینی تو هستند و یا همانند تو در آفرینش »یا مسلمانند یا انسان های همانند تو و غیرمسلمان با هر دو گروه مهربان باش (نهج البلاغه ، نامه ٥٣).
امام در واکنش به بحران های ناشی از تقابل گفتمان مبتنی بر دشمنی که با محوریت معاویه هژمونی حکومت نوپای علوی را با چالش مواجه کرده بود و نیز اجتهاد پویا از قرآن کریم و سنت نبوی به صورت بندی گفتمانی همت گذاشت که دال مرکزی آن سیاست دوستی بوده است ."