چکیده:
در این مقاله، به مقایسه کشش واکه ها در دو خوانش متفاوت از شعر عروضی می پردازیم. دو خوانش مورد نظر ما عبارتند از خوانش عروضی که مبتنی بر رعایت قواعد وزن شعر است و خوانش جدید که بدون اطلاع از این قوانین است. تحلیل به صورت آکوستیکی و با استفاده از نرم افزار پرت انجام می شود. در این تحقیق دیرش واکه ها در بافت های آوایی مختلف اندازه گیری شده است. نتایج نشان می دهد که در خوانش عروضی الگوی تمایز کشش واکه های کوتاه و بلند پابرجاست، اما این تمایز در خوانش جدید کمتر می شود. نتایج اندازه گیری کشش واکه ها در خوانش جدید با فارسی گفتاری هم مقایسه شده است. الگوی تمایز کشش در خوانش جدید به سوی همین الگو در فارسی گفتاری تمایل دارد.
خلاصه ماشینی:
"از طرف دیگر، تحول کشش در دستگاه واکهای و تأثیر آن بر خوانش وزن شعر عروضی از دیگر موضوعات مورد بحث بوده است.
مهمترین سؤالی که در این زمینه مطرح میشده این بوده که آیا با وجود تحول دستگاه واکهای زبان فارسی و کاهش نقش کشش بهعنوان مشخصهای برای تعریف دو گروه واکه ای کوتاه و بلند، باز هم میتوان خوانشی مناسب از وزن شعر عروضی فارسی داشت.
محمدوا (1354) در بررسی کشش واکهای در انواع هجاهای فارسی به این نکته اشاره میکند که در بین هجاهای مختلف فارسی (هجای تکیهبر بسته، هجای تکیهبر باز، هجای بیتکیۀ بسته و هجای تکیهبر باز) تفاوت کشش میان واکههای کوتاه و بلند فقط در هجای بیتکیۀ باز وجود دارد.
تقابل دیرش در واکههای فارسی منجر به تعریف شش هجای مختلف در زبان فارسی شده و وزن شعر عروضی هم مبتنی بر همین شش هجا است.
خانلری (1373) به بحث در مورد تفاوت کشش در هجاهای فارسی گفتاری با وزن شعر در زبان فارسی می پردازد و با استفاده از آزمایشهای صوتشناختی نشان میدهد که متوسط کشش هجای بلند در شعر رسمی در تمام موارد بیش از دو برابر متوسط هجای کوتاه است.
پارامترهای short و long نشاندهندۀ واکههای کوتاه و بلند هستند و پارامتر recitation نوع خوانش (عروضی یا جدید) را مورد آزمون قرار میدهد: جدول 1: تحلیل آماری دادهها واکه خوانش میانگین (میلیثانیه) انحراف معیار تعداد بلند جدید 107.
نتایج نشان داد که میانگین دیرش واکههای کوتاه و بلند تفاوت قابل ملاحظهای در خوانش عروضی شعر فارسی دارد و این خوانش، نظام وزنی مبتنی بر کمیت را به خوبی نمایان میسازد."