چکیده:
مقاله نگارش یافته با موضوع نقش خاندان زیاد اغلی قاجار در تاسیس و استقرار خان نشین گنجه به بررسی تحولات سیاسی موجود در منطقه قفقاز که از بازه زمانی تشکیل دولت صفویه تا استقرار حاکمیت قاجاریه در ایران را در بر میگیرد، میپردازد. خاندان ها و قبایل حکومتگر در ناحیه قفقاز و همچنین نفوذ قدرت های خارجی چون عثمانی و روسیه در این منطقه از جمله موضوعات مهم و مورد توجه حکومت های مرکزی ایران محسوب میشد. در این پژوهش با رویکرد توصیفی سعی در پاسخ به این پرسش بر خواهیم آمد که نقش خاندان زیاد اغلی قاجار در مبارزه با تهاجم های نیروهای خارجی چون دولت عثمانی و روسیه و کشمکش های این خاندان در دوره های بعدی با سایر خان نشین های مجاور چه بوده است . در پایان نیز به چگونگی سقوط سیاسی این خان نشین به دلیل مقاومت در مقابل قوای مهاجم روسیه تزاری در دوره اول جنگ های ایران و روس اشاره خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"(میرزا آدی گوزل بیگ ، قره باغ نامه ، به نقل از رحیم سرداری نیا، ١٣٨٤: ٢٣٠) با وجود چنین کم لطفی حاکمان گنجه -خاندان زیاد اوغلی- همچنان در تابعیت دولت مرکزی ایران قرار داشتند و در سرکوب لزگیها و داغستانیها نادر را همراهی میکردند چنانکه اغورلوخان زیاد اوغلی در لشکرکشی ابراهیم خان ظهیرالدوله برادر نادرشاه و سپهسالار آذربایجان به داغستان شرکت داشت و در این نبردها نیز کشته شد.
بعد از این اتفاقات تعدادی از اعضای خاندان زیاد اوغلی تابعیت دولت روسیه را پذیرفته و در گنجه باقی و تعدادی دیگر نیز به ایران روی آورده و اگرچه در دوره دوم نبردهای ایران و روس قشون ایران به فرماندهی عباس میرزا را یاری دادند، اما در آخر سر نتوانستند که دوباره به اقامه حاکمیت موروثی خود در گنجه نایل آیند و باقی به ایران آمده و همانند اجداد خود به تابعیت و فرمانبرداری از حکومت مرکزی پایبند شدند.
(باکیخانوف ، ١٣٨٤: ٢٠٣) دلیل جهت گیری عباس قلی خان که یکی از اعضای ارکنان دستگاه تزاری روسیه در قفقاز نیز محسوب میشده است ، را میتوان در این ر دید که جواد خان به مانند نیاکان قبلی خود جز در مواردی که اقتدار دولت مرکزی ران رو به افول میگذاشت همواره در تابعیت و اطاعت از دولت و پادشاه ایران بوده آنان را در مقابل یورش دشمنانی چون عثمانی و روسیه تزاری یاری میدادند."