چکیده:
یک فضا و گستره ی جغرافیایی را که مشتمل بر حداکثر میازن تشابه ، تجانس و یکپارچگی از نظـر عاومل و پدیده های طبیعی یا انسانی باشد، «منطقه ی جغرافیایی » مـی گوینـد. مفهـوم منطقـه در جغرافیـای سیاسی دارای اهمیت فراوان بوده و بـه مجموعـه ای از کشـورها کـه دارای بـی تـرین عاومـل مشـابه و پیونددهنده ی طبیعی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصـادی باشـند، گفتـه مـ شـود؛ بـه گونـه ای کـه ایـن عاومـل پیونددهنده بتاونند آن منطقه را از سایر محیط ها و مناطق متمایز نمایند. در مقاله ی حاضر ضمن ملاحظـه ی ویژگی های جغرافیایی مفهوم «ام القری » که مفهومی قرآنی و اسلامی به شمار می رود، تلاش شده اسـت تـا این مفهوم بر معنای منطقه و نظام منطقـه ای در جغرافیـای سیاسـی تطبیـق داده شـده و بـه منزلـه ی یـک چارچوب منطقه گرایی و نظام منطقه ای با شاخصه های فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی قلمداد گردد. بنابراین ، روش تحقیق در این مقاله ، توصیفی و تحلیل از نوع کیفی بوده و به شیوه ی مطالعـه ی کتابخانه ای از کتب ، نشریات و مقالات تخصصی استفاده شده است . سـاؤل تحقیـق عبـارت اسـت از این که «آیا می تاون ا ام لقری را به عناون الگو و مبنای منطقه گرایی قلمداد کرد؟» و فرضـیه ی تحقیـق نیـز با عنایت به ویژگی های جغرافیایی ، ا ام لقرای اسلامی می تاوند بـه مثابـه یـک نظـام و مبنـای همگرایـی منطقه ای به شمار آید.
خلاصه ماشینی:
در خصوص تفسیر مکان گرایانه از مفهوم ام القـری ، ایـن پرسـش جـدی مطرح است که آیا واژه ی ام القری به تمامه منطبق بر مفهوم منطقه بوده و معادل آن شمرده مـی شـود یا خیر؟ به عبارت روشن تر، همانگونه که وجـود عوامـل و پدیـده هـای طبیعـی و انسـانی مشـابه و همگون میان اجزا و عناصر سازنده ی یک فضای جغرافیایی در تعریف منطقه ی جغرافیایی مفـروض انگاشته می شود، آیا در معنای ام القری نیز این همگونی فضایی فرض گرفته می شود؟ نگاهی اجمالی به شرایط عمومی بخش های مختلف جغرافیای جهان اسلام نشان می دهد که اولا ناهمگونی های فراوانی هم از جنبه ی طبیعی و هم از حیث انسانی میـان ایـن بخـش هـا به طور آشکار وجود دارد.
جدول شماره ی ١ - نظام های ام القری (منطقه ای ) در بخش های چهارگانه ی جهان اسلام (با الهام از کتاب افق های جدید در جغرافیای سیاسی ) نظام ام القری (منطقه ای ) کشورهای هسته کشورهای پیرامون کشورهای مداخله گر عربستان ، عراق ، سوریه ، ترکیه ، اردن ، فلسطین ، آمریکا، اتحادیه ی اروپا، بخش مرکزی جهان اسلام ایران لبنان ، یمن ، کشورهای حاشیه ی خلیج فارس چین ، روسیه بخش شرقی جهان اسلام اندونزی پاکستان ، بنگلادش ، مالزی ، افغانستان آمریکا، روسیه ، چین ، ژاپن بخش غربی جهان اسلام مصر الجزایر، لیبی ، تونس ، مراکش آمریکا، اتحادیه ی اروپا قرقیزستان ، ازبکستان ، تاجیکستان ، ترکمنستان ، بخش شمالی جهان اسلام قزاقستان آمریکا، روسیه ، چین آذربایجان وضعیت و جایگاه کشورهای هسته و پیرامون در هر چهار بخش جهان اسلام بـر اسـاس جدول رتبه بندی قدرت کشورها به شرح زیر می باشد: جدول شماره ی ٢ - رتبه بندی کشورهای بخش مرکزی جهان اسلام (زرقانی ، ١٣٨٨ :٢٧٠-٢٦٥) رتبه کشور امتیاز 20 ترکیه 155.