چکیده:
در این گفتار، مطالبی از میرزا مهدی اصفهانی (١٣٠٣- ١٣٦٥ ق .) میخوانیم . اصفهانی بر این باور است که معرفت خدا و عقل و علم اساس قرآن است . البته مراد معرفت فطری است نه معرفت احاطی. هم چنین عقل را نوری الهی میدانید و معنای اصطلاحی فلسفی را برای آن قائل نیست . او علم را نیز از سنخ نور میداند نه از سنخ مفاهیم و تصورات . میرزای اصفهانی عقل و علم را مبنای اصلی عقیده به دین و حجیت قرآن میداند.
خلاصه ماشینی:
"1 قرآن عظیم انسان را توجه میدهد به عقل که آن حجت الهی است ، گنج های خردهای اهل عالم را برای آنها آشکار میسازد، به علم حقیقی که همه کسانی که از آن غافلند میشناسند، به خدای تعالی که هر بچه ای که از مادر به دنیا میآید او را میشناسد، به کمالات الهی که انسان آنها را نیز به خود خدا میشناسد، به علم و عقل دروازه های دانش ها و شناخت ها و حکمت ها و موعظه ها برای همه گشوده میشود، به حق متعال که او را به فطرت خویش مییابند و با قوت الهی به شناخت اشیاء دست مییابند و پروردگار شان را به آسان ترین و نزدیکترین راه میشناسند.
یعنی قرآن انسان عاقل را ابتدا به خدا توجه داده و فطرت او را بیدار میسازد، آنگاه با تذکر به خدای تعالی احکام خرد انسانی را در قبال او برایش یادآوری میکند که نباید در مقابل خدای تعالی گردنکشی کرده و استکبار ورزد؛ بلکه باید تسلیم شود، ایمان آورد، و حریم الهی را نگاه دارد و به هیچ وجه استخفاف در وظایف عقلی خویش نداشته باشد.
علم و دانش الاهی سومین رکن معارف قرآن پیش از این ، فطرت و عقل دو رکن اساسی معارف قرآن کریم از نظر مرحوم میرزا مهدی اصفهانی به صورت فشرده توضیح داده شد، روشن گردید که فطرت یعنی این که خدای تعالی به تعریف خود او نفس خویش را و نیز کمالات و افعالش را به بندگانش میشناساند، و این تعریف را در عالم ارواح و عالم ذر، در همان ابتدای شکل گیری انسان به او عطا فرموده است و از او بر این معرفت و پاینبدی به لوازم پیمان گرفته است ."