چکیده:
هدف اصلی این نوشتار بررسی تفکرات قالبی و نگرش گروههای مختلف قومی نسبت به یکدیگر است. منظور از گروه قومی، گروهی از انسانها است که اعضای آن دارای ویژگیهای نیایی و اصل و نسبی یکسان یا مشترک هستند. رویکرد این پژوهش مبتنی بر روششناسی کیفی است و جمعآوری اطلاعات از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند و تجزیه و تحلیل آنها نیز بر اساس تحلیل مضمون انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان دانشگاه اصفهان تشکیل میدهند که از بین آنها 30 نفر به روش نمونهگیری هدفمند به گونهای انتخاب شدند که برای هریک از گروههای قومی شش گانه (ترک، لر، فارس، بلوچ، عرب و کرد) تعداد کم و بیش یکسانی در نمونه وارد شوند. محتوای مصاحبهها طی سه مرحله کدگذاری و یک مدل تماتیک از آن استخراج گردید که بیانگر وجود دو گرایش متضاد به طور همزمان است: از یک سو، نوعی احساس مبتنی بر انحصار طلبی قومی دیده میشود، به این معنا که هر یک از اقوام بر ویژگیها و هویت قومی منحصر به فرد خویش تاکید میکنند و از سوی دیگر، نوعی چندگانگی قومی در میدان مورد مطالعه دیده میشود که با تاکید بر همبستگی ملی، اختلافات بین قومی را تا حدی کنار زده خیر عمومی را در راستای حفظ یکپارچگی و امنیت کشور مورد توجه قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
"در بحث از قومیت و هویت ملی در ایران ما از یک سو شاهد همبستگی و اتحاد میان اقوام مختلف زیر چتر هویت ایرانی در سطح کشور هستیم تا جایی که اگر مشکلی کشور را تهدید کند همه قومیتها باهم متحد شده و تا برطرف کردن آن مشکل یا از بین بردن آن تهدید با هم همکاری می کنند و از هیچ کمکی به هموطنان خود دریغ نمیورزند اما از سوی دیگر میبینیم که هر کدام از این اقوام هویت خاص خود را دارند و دارای فرهنگ، لهجه، لباس و فولکلور خاص خود هستند که این امر سبب شده هر قومی موجودیتی مستقل از دیگران برای خود قائل شود و گهگاهی شاهد بروز اختلاف بین اقوام باشیم.
برای مثال، بیشتر پاسخگویان روحیه «جنگجویی» و صفت «ساده لوحی» را به قوم لر نسبت میدهند: «لرها آدمهای خیلی سادهلوحی هستند و بعضی اوقات رفتارهای ساده لوحانه از خود بروز میدهند، اما به هر حال این قوم نیز جزء اقوام ایران است و هر چی باشه در همبستگی کل سرزمین ایران نقش دارن و در زمان جنگ تحمیلی رشادتهای زیادی از خود نشان دادند به همین علت نباید به خاطر یک خصلت نامطلوب ویژگیهای خوب دیگر این قوم را نادیده گرفت» (مصاحبه شماره 1).
این پژوهش بر مبنای مفاهیم نظری مختلفی انجام گرفت و با توجه به تجزیه و تحلیل دادههای برآمده از آن میتوان گفت خودمداری قومی، تفکرات قالبی و دوگانگی نگرشیای که در بین افراد مورد مطالعه مشاهده شد حاکی از وجود نوعی انحصارطلبی قومی است که محصول آن، تأکید هر یک از قومیتهای مختلف بر ویژگیهای منحصر به فرد خویش و ترسیم یک هویت قومی منسجم با تأکید بر برتری درون قومی و ابراز برخی تفکرات قالبی و کلیشهای نسبت به سایر اقوام است."