خلاصه ماشینی:
سهم خراسان در پیدایش؛رواج،رشد و تعالی هنر ایرانی-اسلامی قدیر افزون* مقدمه هنر اسلامی دست آوردی قابل توجه و اثر بخش در حوزهی فرهن گو تمدن ایران است امری که احیاء،دوام،توسعه و سرنوشت آن در دوران معاصر بیتردید به بررسی همه جانبهی آن از حیث تاریخی(فلسفهی وجودی و ضرورت شکل گیری، دایرهی معانی و مفاهیم،تکنیک و ابعاد زیبایی شناختی،مکانیزم و کارکرد آن)، تدوین یک سیاست عالمانه به نفع جامعهی هنری و فرهنگی و مدنیت جهانی و در نهایت فراهم آوردن شرایط اعمال این برنامه و سیاستها بستگی دارد.
این بنا نماد بهرهمندی عالمانه و هنرمندانهی معماران ایرانی از فرهنگ و هنر اسلامی قرن هفتم هجری با حملهی ویرانگرانهی مغول به ایران،تاثیر منفی و مخرب بیسابقهای بر فرهنگ و هنر ایران و بالطبع خراسان گذاشت خراسان بزرگ یکی از مهمترین مراکزی بود که بیشترین آثار این تخریب و ویرانی را در نتیجه حملهی مغول تجربه کرد و تقریبا همهی نخبگان هنری و علمی و فکری خراسان به غرب ایران پناه بردند و تطبیق آن با هنر معماری پیش از اسلام(بومی)ایران است یعنی تلفیق فرهنگ و هنر اصیل ایرانی با اسلام و در نتیجه تکوین مکتبی نوین و در عین حال با شکوه در عرصهی هنر و معماری ایران اسلامی.
«داده بزرگمهر پسر فرخان گلد گیلان اسپهبد خراسان» در کاوشهای باستان شناسی نیشابور و افراسیاب سمرقند نیز آثار ارزشمندی به دست آمده که نمونههای جالب توجهی از هنر نقره کاری خراسان را بازگو میکند و نشان دهندهی سطح و کیفیت این هنر در دوران سامانی است.