چکیده:
تجربه اجرای نظام بانکداری اسلامی در بیش از سه دهة گذشته، بیانگر وجود محدودیتهای ساختاری و نهادی برای نظام بانکداری اسلامی در جهت رسیدن به اهداف اولیة طراحان این الگوست. وارد نشدن به عرصة بانکداری مشارکتی، تأکید بیش از حد بر عقود مبادلهای، بالا رفتن حجم مطالبات معوق در نظام بانکی، که به نوعی نشانگر نهادینه شدن رابطة دائن و مدیون بین بانک و دریافت کنندگان تسهیلات است، بخشی از نقدها و اشکالات وارد بر نحوة اجرای نظام بانکداری اسلامی است. در دهههای گذشته، رویکردهای نوینی همچون الگوی «بانکداری با ذخایر کامل» و الگوی «بانکداری محدود» بهمنظور اصلاح نظام بانکداری متعارف شکل گرفته است. بنا به فرضیة مقاله، که به روش تحلیلی بررسی شده، رویکردهای مزبور با الگوی مطلوب نظام بانکداری اسلامی، که تحقق نظام بانکداری مشارکتی واقعی است، نقاط مشترکی دارد. یافتههای مقاله حاکی از امکان اصلاح الگوی «بانکداری بدون ربا»ی ایران با توجه به آموزههای «بانکداری با ذخیرة کامل» و «الگوی بانکداری محدود» است.
The experience of the Islamic banking system for more than three decades indicates that there are structural and institutional limitations for Islamic banking system for achieving to the primary aims sought by the designers of this pattern. About donning corporate banking، putting heavy emphasis on reciprocative contracts، increases in the scale of delayed claims in banking system which represents the institutionalized relationship of creditor and indebted with the bank and the receivers of credits(facilities) are among the criticisms and deficiencies directed to the standard of performance of Islamic banking system. In the past decades، new approaches were developed، such as banking model with full storages and narrow (fractional) banking model for reformation of standard banking system. According to the proposition of this paper، the above approaches and eligible model of Islamic banking system which represents an achievement of real corporate banking system have common characteristics. The findings show that it is possible to reforming the model of interest free-banking in Iran، considering the banking doctrines with full storage and retail banking model.
خلاصه ماشینی:
"سؤال اصلی در این تحقیق آن است که بر اساس مجموعه مشکلات ساختاری در زمینة ناکارآمدی وضعیت نهادی کنونی نظام بانکداری اسلامی، آیا میتوان بر اساس آموزههای الگوی «بانکداری با ذخایر کامل»، الگوی «بانکداری محدود»، و رویکرد «تفکیک نهادی بین کارکرد سپردهپذیری بانکی»، به الگویی اصلاحی در زمینة نظام بانکداری اسلامی دست یافت؟ در طرح پیشنهادی برای اصلاح نظام کنونی بانکداری اسلامی، ضمن در نظر داشتن مبانی نظام مالی و بانکداری اسلامی، بر اساس تجربیاتی که در ادبیات متعارف بانکداری در خصوص نقاط آسیبپذیر بانکداری و اثرات آن بر عملکرد کل اقتصاد بیان شده است، و بهویژه آموزههایی که از الگوی «بانکداری با ذخایر کامل» و نیز الگوی «بانکداری محدود» میتوان به دست آورد، الگوی پیشنهادی تبیین و طراحی خواهد شد.
سؤالی که در اینجا میتوان مطرح نمود، آن است که در چارچوب بانکداری اسلامی، آیا بانک میتواند همزمان با ارائة خدمات بانکی متعارف، مانند نظام پرداختها و نیز قرضالحسنه، عقود مالی را نیز اجرا نماید؟ به بیان دیگر، آیا جمع کردن بین فعالیتهای از جنس بانکداری با فعالیتهایی از جنس تأمین مالی در یک نهاد امکانپذیر است؟ به علل متعددی ـ که در ادامه توضیح داده خواهد شد ـ بانک ذاتا نمیتواند به عنوان مشارکتکننده در فعالیتهای ریسکی متضمن سود و یا زیان وارد شود.
نتیجهگیری محدودیتهای ذاتی نهاد بانک برای ورود به بخش واقعی اقتصاد از جمله فعالیتهای مشارکتی، باعث ایجاد مشکلاتی برای بانکداری اسلامی میشود، این مشکل با تفکیک دو نهاد متولی ارائه خدمات سپردهگذاری متعارف بانکی که متضمن دریافت و پرداخت سود نیست و نهاد متولی تأمین مالی ا مکانپذیر است."