چکیده:
قافیه و ردیف ، اصلی ترین ابزار افزایش موسیقی کناری شعر است که در اشعار کلاسیک فارسی و عربی از جایگاه ثابت و ویژه ای برخوردار بوده است . طول ردیف در بیت ، گوش نوازی موسیقایی را در متن و لذت سمعی را برای مخاطب درپی دارد. در این مقاله ، علاوه بر معرفی دوبیتیهای عامیانۀ مازندرانی، ساختار قافیه و ردیف در دویست دوبیتی عامیانۀ شهرستان سوادکوه ، براساس روش توصیفی- تحلیلی، بررسی شده است . قافیه در دوبیتیهای عامیانۀ مازندرانی و دیگر گویش ها، براساس نزدیکی تلفظ حروف ساخته میشود نه براساس یک سان بودن حرف روی که در شعر کلاسیک فارسی و عربی اصل است . قافیه در ٢٥ درصد از دوبیتیهای عامیانۀ شهرستان سوادکوه ، مثنویگونه است . هم مخرجی « ل » با «ر» و «م »با «ن » در قافیه سازی دوبیتیهای مازندرانی از بسامد بیش تری برخوردار است . اندکی بیش از یک چهارم دوبیتیهای عامیانۀ مازندرانی شهرستان سوادکوه ، دارای ردیف هستند و از این میان کمی بیش از یک پنجم دوبیتیها، ردیف های فعلی دارند. داشتن ردیف فعلی علاوه بر افزایش موسیقی کناری شعر، در جهت دادن به تخیل شاعرانۀ شاعر، اصرار، تأکید و تکرار او بر موضوع مورد نظر، تأثیرگذار بوده است . از طرف دیگر، فراوانی ردیف فعلی (حدود٢٥درصد) که بر کنش و رفتار ناظر است ، بر پویایی و حرکت دوبیتیها دلالت دارد.
خلاصه ماشینی:
"این مقاله تلاش می کند تا با تجزیه و تحلیل ٢٠٠ دوبیتی جمع آوری شده از شهرستان سوادکوه ، به روش توصیفی – تحلیلی به این سؤال اصلی پاسخ دهد که : ساختار ردیف و قافیه و تأثیرگذاری آن بر موسیقی کناری دوبیتی های عامیانه ی مازندرانی شهرستان سوادکوه ، چگونه است ؟ براین اساس میتوان فرضیه های زیر را عنوان کرد: ١ .
درشعر کلاسیک فارسی اختلاف در حرف روی از مشهورترین عیوب قافیه به حساب میآید (اکفا) اما درگویش مازندرانی و گویش های دیگر، چنین قافیه هایی معیوب نیست ؛ چون این هنر عامه است و تمام تلاش شاعر عامه نیز صرف حفظ موسیقی بیرونی و کناری شعر میشود.
در این پنج دوبیتی، این فعل به عنوان ردیف در هر چهار مصراع تکرار شده است : ١ -غم و غصه مه دل پر هاکرده کدورت مه زانو ر شل هاکرده مه دلبر راه دور منزل هاکرده مره نوبهار بلبل هاکرده gam-o qəsse me delle per hǎkərde .
ردیف «من » فقط در بیت اول دوبیتی ٣٦ آمده است و این شاید در تواضع شاعر عامه ریشه داشته باشد: غریبی و غریبی مسکن من خاک غربت بهیته دامن من غریبی ر من شه وطن ندومبه جدایی ر کم از مردن ندومبه qaribi-o qaribi maskan-e mən.
درشعر کلاسیک فارسی اختلاف در حرف روی از مشهورترین عیوب قافیه به حساب میآید (اکفا) اما در زبان مازندرانی و زبان ها و گویش های دیگر، قافیه سازیهای این چنینی عیبی برای این گونه از اشعار به حساب نمیآید؛ چون این هنر عامه است و تمام تلاش شاعر عامه نیز صرف حفظ موسیقی بیرونی و کناری شعر میشود."