چکیده:
علوم انسانی علومی هستند که در مرحله ی اول به شناخت و توصیف ابعاد مختلف انسـان و نهـاد اجتمـاعی او میپردازند و در مرحله ی بعد با تعیین وضعیت مطلوب در بعد مورد مطالعه ی خود، برای وصول به آن وضـعیت توصیه هایی ارائه میدهند. به همین دلیل میتوان گفت که علوم انسانی در هدف دهی و هدایت فرد و جامعه ی انسانی جایگاهی ویژه دارند. یکی از مسائل موثر در ساختار این علوم ، مسائل انسان شناسی است که به عنـوان مبانی انسان شناختی در تعیین اصول ، اهداف ، مسائل و پیکره ی آن نقش قابل توجهی را ایفا میکنـد. مبـاحثی چون ترکیب انسان از نفس و بدن ، جاودانگی انسان ، وحدت انسان ، دو رویه بودن نفس انسـانی، اصـالت بعـد ماورای طبیعی انسان ، اختیار انسان و هدف نهایی حیات او محوریترین مباحث انسان شناسی اسلامی است که میتواند بر طراحی ساختار علوم انسانی موثر باشد. در این راستا ابتدا با توجه به مباحث انسان شـناختی مطـرح شده ، ماهیت موضوع علوم انسانی تعیین گردیده است و سرانجام تاثیر آن به طور کلی بر علـوم انسـانی و بـه صورت جزیی بر هدف و روش علوم انسانی مشخص شده است .
خلاصه ماشینی:
"مقصـود از انسان شناسی در این نوشتار، انسان شناسی به طور مطلـق و یـا انسـان شناسـی مضـاف ماننـد انسان شناسی جسمانی، انسان شناسی اجتماعی، انسان شناسی فرهنگـی نیسـت کـه در عـرض علوم انسانی قرار دارند و ابعاد مختلف زندگی جسمانی، تاریخی، اجتماعی و فرهنگی انسـان را با روش های علمی و تجربی بررسی میکنند؛ بلکه منظور از آن شناخت ابعاد وجـودی انسـان ، شناخت طبیعت ، استعدادها و قابلیت انسان ، اختیارمندی انسان ، و همچنین شناخت کمال نهایی او، چگونگی استفاده از استعدادها و مایه های درونی و عوامـل شـرایط خـارجی بـرای رسـیدن انسان به کمال نهایی است .
میتوان مبانی علوم انسانی را این چنین تعریف نمود: گزاره های خبری که یا بدیهیانـد یـا در دانـش هـای دیگـر بـه اثبـات میرسند و برای تعیین اهداف ، اصول ، ساحت ها، مراحـل ، عوامـل ، موانـع و روش هـای علـوم انسانی به کار میآیند.
- براساس این مبنا، در تعیین اهداف و ساحت های علوم انسانی، باید به بـدن بـه عنـوان ابزاری برای کمال نفس و بعد روحانی وجود انسان توجـه گـردد، نـه اینکـه بـدن و نیازهـای جسمانی انسان هدف اصلی قرار گیرند.
اما براساس مبانی مطرح شده انسان موجودی جاودانه اسـت کـه حیـات حقیقی او همان حیات پس از مرگ اوست و روش های عقلی و تجربی همگی از دسترسی بـه حیات پس از مرگ انسان محرومند و نمیتوانند بر این اساس به توصیه هـایی بـرای سـعادت حقیقی انسان دست یابند و او را در دستیابی به هدف نهایی حیاتش یـاری نماینـد.
نتیجه گیری در نظام انسان شناسی اسلامی، انسان به عنوان موضوع این علوم موجودی مرکب از دو بعد مادی و روحی (ماورای طبیعی) جاوادانه ، کمال جو، دارای استعدادهای عظیم و بینهایت است که هدف نهایی حیاتش شکوفایی همه ی استعدادهایش یعنی قرب به خداوند متعال مـیباشـد."