چکیده:
مسلمانان از روزهای آغازین بعثت به بازگو کردن و نقل سیره و روش زندگانی رسول
خدا(صلی الله علیه وآله) اهتمام ورزیدند. پس از آن، نگارش و تدوین سیره نبوی آغاز و
سپس از مهم ترین رشته های علمی شمرده شد. نگارش سیره نبوی در قالب ها و با نگاه های
متفاوتی صورت گرفت که یکی از شکل های تدوین آن، سیره نگاری بر اساس دلایل و معجزات
است. اگر چه بسیاری از کتاب های دلایل، به ویژه نخستین نگاشته های از این دست، از
میان رفته و جز اندکی باقی نمانده است، اما همان تعداد باقی مانده، به معرفی و
شناخت بیشتری نیاز دارند. از آن جا که شناخت منابع و نگاشته هایی با این نگاه،
محققان را برای پژوهش و تحقیق بهتر در زمینه سیره پیامبر و تاریخ اسلام رهنمون
خواهد بود، در این نوشته به معرفی اجمالی مهم ترین کتاب های دلایل، بیان شیوه، روش
و محتوا و تمایز بین آن ها و نیز نقد و بررسی برخی از آن ها پرداخته ایم.
خلاصه ماشینی:
"قاضی عبدالجبار معتزلی نیز کتابی با عنوان تثبیت دلائل النبوه نگاشته که اگر چه در آن برخی معجزات و دلایل پیامبری رسول خدا(صلی الله علیه وآله) را بررسی و به اثبات رسانده است، اما به سبب داشتن موضعی جدلی و در برخی موارد، مخالف با عقاید شیعی و وارد شدن در اختلاف مذاهب و مانند آن و نیز پرداختن به برخی از مباحث خارج از موضوع سیره پیامبر(صلی الله علیه وآله) و دلایل و معجزات آن حضرت، از معرفی و مقایسه آن با سایر کتاب های دلایل خودداری کرده و تنها به نام بردن از این کتاب بسنده کرده ایم.
به نظر می رسد با توجه به همیشگی بودن اعجاز قرآن، نویسنده بیشتر درصدد اثبات اعجاز قرآن و مباحث مربوط به آن بوده است و اگر چه بسیاری از معجزات پیامبر(صلی الله علیه وآله) را فروگذار کرده و برخی را به اختصار آورده است، اما از این لحاظ در میان کتاب های دلایل منحصر به فرد است.
تفاوت در محتوای مباحث یکی از موضوعاتی که به نظر می رسد در برخی کتاب های اعلام النبوه و دلایل النبوه کمتر بدان توجه شده یا از روی عمد مطرح نشده است معجزات یا پیش گویی های رسول خدا(صلی الله علیه وآله) درباره برخی حوادث است که به شکلی با امام علی(علیه السلام) یا تشیع ارتباط دارد."