چکیده:
مرزهای دریایی از مباحث مهم در جغرافیای سیاسی میباشد. هر کشور ساحلی به علت ارتباط مرز دریایی با کشورهای مجاور، جهت اعمال حاکمیت بر قلمرو دریایی و تحدید حدود خود با دیگران تلاش میکند. ایران اولین بار در سال 1313 با تصویب قانون مرزهای دریایی نسبت به اعمال حاکمیت بر قلمروهای دریایی خود در خلیج فارس اقدام کرد. با وجود کرانه ساحلی زیاد ایران در خلیج فارس، ابعاد حاکمیتی مرزهای دریایی ایران با کشورهای عراق، کویت، امارات متحده عربی تحدید حدود نگردیده است که خود موجب چالشهای سیاسی فراروی امنیت ملی ایران با همسایههای عربی خود بوده است. این مقاله به دنبال بررسی ابعاد حاکمیتی و تعیین آن در خلیج فارس و تنگه هرمز است. لذا روش این پژوهش کتابخانهای و نوع پژوهش نیز از نوع کاربردی بوده است. برای بررسی بایستی کنوانسیونهای حقوقی بینالملل را مورد تحلیل محتوا قرار داده و سپس به تحلیل محتوای قوانین داخلی در باب حاکمیت ایران در خلیج فارس پرداخت. سپس به تحلیل و شناخت چالشهای حاکمیتی فراروی ج.ا. ایران پرداخته میشود. این مقاله مستخرج از طرح پژوهشی « بررسی ابعاد حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس و تنگه هرمز» با حمایت مالی دانشگاه پیام نور می باشد.
خلاصه ماشینی:
"تدوین و تصویب این قانون، که شاید ملهم از نتایج نه چندان رضایت بخش اولین کنفرانس حقوق دریاها، در سال ١٩٣٠، در لاهه بود، حدود حاکمیت ایران در دریای سرزمینی به وسعت ٦ مایل دریایی معین گردید و ٦ مایل دیگر نیز برای اجرای بعضی قوانین و قراردادهای مربوط به امنیت و دفاع مملکت و یا تامین عبور و مرور بحری منطقه نظارت منظور شد.
تحولات بعد از جنگ جهانی دوم در پهنه دریاها، که در نهایت به تشکیل کنفرانس حقوق دریاها در ژنو، در سال ١٩٥٨، منجر شد، با وجود آنکه نتیجه قاطعی از نظر تعیین عرض دریای سرزمینی به وجود نیاورد، در هر صورت چند کشور، از جمله ایران را بر آن داشت که با استفاده از روند مسلط جریان گسترش حاکمیت دول ساحلی و تعریض دریای سرزمینی و منطقه نظارت تا ٢٤ مایل ، در قانون قبلی تجدید نظر کند.
در قسمت هایی که هنوز فلات قاره ایران با دیگر کشورها تعیین و تحدید نشده است تا حصول توافق با دیگر دول ساحلی خلیج فارس، حد خارجی منطقه انحصاری ماهیگیری ایران بر اساس اصل پذیرفته در حقوق بین الملل ، یعنی خط منصفی که جمیع نقاط آن از خطوط مبدأ طرف ها به یک فاصله باشد، مبتنی خواهد بود.
نکته قابل ذکر این است که طبق ماده ٣ قانون مناطق دریایی ایران مصوب ١٣٧٢ آبهای واقع میان خط مبدأ دریای سرزمینی و قلمرو خشکی، همچنین آبهای واقع میان جزایر متعلق به ایران که فاصله آنها از یکدیگر از دو برابر دریای سرزمینی تجاوز نکند، جزو آبهای داخلی و تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران محسوب می شوند."