چکیده:
قرآن کریم دارای ظاهر و باطنی است. این ویژگی یکی از علل جاودانی قرآن است و موجب خارج شدن فهم حقیقت و اسرار کامل آن از دسترس عموم شده است. یکی از آیات دال بر این حقیقت آیات 79 ـ 77 واقعه است که به آیه مسّ نامبردار است. بررسی منابع تفسیری فریقین نشان دهنده ارتباط وثیق آیه مس با آیه تطهیر است. نتایج تحقیق حاضر بیانگر آن است که برداشت فقهی متداول از آیه مس مبنی بر استفاده حرمت مسّ آیات قرآن بدون طهارت، فاقد دلیل محکم است. بر اساس این آیه شریفه مفسران حقیقی قرآن کسانی هستند که با تمام وجود مطهرشان مخاطب آیات الهی بوده و به مقام عصمت رسیدهاند. در عین حال، آنان که از صفای باطن برخوردار و در مسیر سیر و سلوک الی الله گامهای موثر برداشته و به میزانی از طهارت ظاهر و باطن دست یافتهاند، به اندازه ظرفیت وجودی و عظمت روحی و طهارت باطن خود، بهرههایی از آن دریای حقیقت داشته و آن را در اختیار دیگران قرار خواهند داد.
خلاصه ماشینی:
"بر همین اساس، هرچند مشهور فقهای شیعه در حکم حرمت مس مصحف بدون طهارت، در کنار روایات وارده، بههمین آیه استناد جستهاند اما از سوی بسیاری از علمای محقق و ژرفاندیش شیعه، صحت این استناد مورد تردید و حتی انکار قرار گرفته است که به چند مورد از این نظرها اشاره میشود: صاحب مدارک (1009 ق) در شرح شرایع پس از اشاره به قول مشهور میگوید: «بر این حکم فقهی به آیه شریفه احتجاج نمودند و این استدلال زمانی تمام است که ثابت شود ضمیر به قرآن بازگشته و جمله خبریه در معنای نهی و لفظ مطهر نیز بر کسی که طهارت رافع حدث برایش حاصل شده، حمل گردد.
(فاضل مقداد، بیتا: 1 / 575) شیخ انصاری (1281 ق) در همین ارتباط ضمن ناتمام خواندن دلالت آیه شریفه بر مراد مزبور، مینویسد: «پس اینکه منظور از آیه، مس و درک واقعیت موجود در کتاب مکنون باشد، سزاوارتر است و منظور از مطهرون، ملائکه یا تمام معصومین میباشند که از گناهان معصومند؛ چراکه ظاهرا لفظ مطهر بر کسی اطلاق میشود که دیگری او را پاکیزه گرداند نه آنکه خود به طهارت اقدام نماید و مراد از مس نیز علم و ادراک آن حقایق است».
(1408: 4 / 317) بنابراین اگر در روایات معصومین^ در بیان حرمت مس بدون طهارت ظاهری، به آیه فوق استناد شده است مانند روایت امام رضا× که فرمود: «المصحف لاتمسه علی غیر طهر و لا جنبا و لاتمس خطه و لاتعلقه ان الله یقول: لایمسه الا المطهرون» (حویزی، 1415: ص ) با فرض قبول صحت روایات، 1 احتمالا میتوان گفت که این برداشت از بواطن قرآن است که فهم آن مخصوص معصوم است؛ چراکه ظاهر آیه، بیانگر مطلب دیگری است، 2 هرچند از این روایت نیز پارهای از فقها استظهار کراهت نمودهاند نه حرمت."