خلاصه ماشینی:
"بررسیهای تاریخی نشانگر این نکتهاند که عقاید مذهبی، به دو شیوه در هنر و معماری این دیار مؤثر واقع شدهاند: اول، سبب ساخت آثاری گردیدهاند که مستقیما تشیع بدانها توصیه کرده است؛ در حوزة معماری، مساجد از آن جملهاند؛ دوم، الهامبخش آفرینشها و تزییناتی بوده که، در آثار مذهبی محض و غیرمذهبی، میتوانسته محملی برای ارائة اندیشهها، آمال و آرزوهای مردم بومی باشد.
تمثالپردازی از چهرة افراد مقدس و معصومین، بهویژه حضرت علی( و امام حسین(، همچنین حضرت عباس(، یا علیاکبر و علیاصغر(، از سنتهای رایج هنر نقاشی عصر خود نیز بیبهره نبوده است.
بررسی آیات و احادیث مرتبط با این موضوع، دستاوردهای متعددی را بهدنبال داشت؛ از جمله، حضرت محمد( در احادیث متعددی میفرمایند: «مرگ را فراوان یاد کنید؛ زیرا هیچ بندهای آن را بسیار یاد نکرد، مگر اینکه خداوند دلش را زنده گردانید و مردن را بر او آسان ساخت»؛ (متقی، 1422، ش42105) و «کسی که چشم به راه مرگ باشد، در کارهای نیک بکوشد»؛ (مجلسی، ج77، ص171، ح7) و «زیرکترین شما کسی است که بیشتر از دیگران به یاد مرگ باشد و دور اندیشترین شما آمادهترینتان برای آن است».
بدین سبب از جهت فرم ساخت، تفاوت چندانی میان نمونههایی که کاربرد مذهبی دارد با نمونههایی که کاربرد غیرمذهبی دارند، وجود ندارد؛ اما آنچه این بنا را در زمرة آثار مذهبی قرار میدهد، محل قرارگیری و ساخت آن، و همچنین نقوش و تزیینات بهکاررفته بر روی آن است.
بررسیها نشان میدهد که اعتقادات دینی بهطور کلی، و مضامین شیعی بهطور خاص، افزون بر شکل ظاهری، بهصورت معنوی نیز در ساخت و تزیین ساختههای مذهبی مازندران تأثیرگذار بوده است."