چکیده:
این مقاله به تبیین متدولوژی بومیسازی و هویتبخشی به مفاهیم مدرن سیاسی در دستگاه معنایی آیتالله نایینی میپردازد. نایینی در چهارچوب شریعت و با ابزار اجتهاد، به ارائة تصویری از هماهنگی بین مفاهیم مدرن و سنتی با ارجحیتبخشی به سنت پرداخته و کوشیده است تا به مفاهیم مدرن سیاسی، هویتی ایرانی ـ اسلامی ببخشد. مقالة پیش روی، روش بومیسازی یا هویتبخشی ایرانی ـ اسلامی نایینی به مفاهیم مدرن سیاسی را توضیح میدهد و توانمندی و ناتوانیهای آن را در این زمینه به تصویر میکشد. این اقدام نایینی، تلاش او را در اثبات عدم مغایرت مفاهیم مدرن سیاسی با اسلام، و همچنین، ضرورت ابداع یا الزام توجه به روشی جدید در بومیسازی یا هویتبخشی به مفاهیم مدرن سیاسی را نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
"(همان، ص282 و 283) در نشان دادن نوگرایی آیتالله نایینی با وجود آموزههای اسلامی ـ شیعی، باید به این نکته هم اشاره کرد که او در جبهة مبارزه با کسانی قرار گرفته بود که یکی از دلایل مخالفت آنان با رژیم پارلمانی مشروطه، راهیابی تعدادی نامسلمان به مجلس شورای ملی بود؛ (کسروی، 1334، ص421) در حالی که نایینی مفاهیم جدیدی را در عرصة نظام مشروطه عرضه میکرد و معنای دیگری را از انتخاب مطرح میساخت که با مفهوم سنتی انتصاب متفاوت بود؛ ولی مفهوم نوین انتخاب، در پی بازگشت آیتالله به آموزههای آلودهنشدة دین به دست میآمد؛ کاری که از او، در مقام یک مجتهد، ساخته بود.
(آبادیان، 1388، ص238) بنابراین، میتوان تحقق و حصول به اهداف مقاله را به این شرح توضیح داد: هدف اول: روش آیتالله نایینی در بومیسازی و هویتبخشی به مفاهیم مدرن سیاسی، عبارت است از: بومیسازی (هویتبخشی بومی) در چهارچوب شریعت، با ابزار اجتهاد، با استدلال عدم تغایر مفاهیم مدرن با اسلام، و ناظر بر هماهنگی معانی مدرن با مفاهیم سنتی؛ هدف دوم: باوجود تلاش عالمانة نایینی در بومیسازی مفاهیم مدرن غربی، او ناچار میشود نوشتههای تأییدآمیز خود را دربارة مشروطه، به علت ناتوانی در اعطای هویت ایرانی ـ اسلامی به این مفاهیم، پس بگیرد؛ از سوی دیگر، مفاهیم بومیشدة نایینی، به آرزوی ایران اسلامی در نیل به توسعه پاسخ نداد و این موضوع، بهتنهایی نشانههای ضرورت پرداختن روشی جدید در بومیسازی و هویتبخشی به مفاهیم مدرن را هویدا ساخت."