چکیده:
تاریخ صدر اسلام منشا بسیاری از تحولات مهم و سرنوشتساز بوده و نقش آموزههای وحیانی و رسالت رسولالله( و اهلبیت( در این میان، اساسی و انکارناپذیر است. در این مقاله، بخشی از تدابیر رسولالله( در قالب سریة علی بن ابیطالب به یمن و پیامدهای آن بررسی میشود. دربارة علت اعزام امام علی به یمن و نتایج تفصیلی آن، اختلاف اقوال و تفاسیر متعددی در منابع اسلامی دیده میشود که در این مقاله بررسی شده است. بر این اساس، روشن میشود که حضور علی در یمن که در تداوم رسالت الهی رسولالله قرار داشت، از مهمترین و موثرترین عوامل آشنایی اعراب یمنی با اسلام و توسعة حکومت اسلامی بود. در نتیجه، برخی از مشاهیر قبایل یمنی پس از گروش به اسلام، در گرایشهای سیاسی و مذهبی خود، بیش از دیگران هوادار اهلبیت بوده و متناسب با ساختار جمعیتی عظیم و پراکنده شدن در بلاد مختلف اسلامی، در دگرگونیهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و تقویت و نشر معارف اهلبیت و آموزههای وحیانی سهم موثری ایفا کردند. در مقالة حاضر، این مسئله با استناد به منابع اسلامی در حوزههای مختلف تاریخی، اجتماعی و فرهنگی و منابع رجالی، و با روش توصیفی، تحلیلی، و در پارهای موارد نقد، بررسی و ارزیابی میشود.
خلاصه ماشینی:
"(ابن اعثم، 1411، ج2، ص490-492) اهمیت حضور و مشارکت رجال و قبایل یمنی هوادار اهلبیت در پیشبرد اهداف نبرد صفین و قرار گرفتن در ردیف مدیریت راهبردی، در موارد متعدد قابل بررسی است که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره کرد: تعدد نیروهای اعزامی به میدان؛ مسئولیتهای عمده و مهم یمنیها؛ حمایت فکری و عملی مشاهیر یمنی (اعم از صحابه و تابعان) از علی؛ توصیفات امام علی و سران عراقی و شامی از یمنیها؛ اشعار و رجزهای سرودهشده در این پیکار از سوی یمنیها؛ 2 ترس و اضطراب و کینة معاویه از یادآوری رشادتهای قبایل یمنی در صفین.
آثار علمی ـ فرهنگی هواداران یمنی اهلبیت در دو قرن نخست هجری هواداران یمنی اهلبیت افزون بر مشارکت فعال در جریانهای سیاسی ـ اجتماعی در شاخههای گوناگون علوم اسلامی و ادبی نیز حضور فعال داشتند که با توجه به تنوع کمی و کیفی رجال، دانشها و آثار برجای مانده از مشاهیر شیعی یمنی، میتوان گفت این گروه توانستند در پرتو مکتب اهلبیت مکتبی برگرفته از توانمندیهای قومی و جغرافیایی خود ارائه دهند که یکی از آنها مکتب نخع است.
مبارزات فرهنگی یاران یمنی اهلبیت که در دفاع از حریم ولایت و تبیین حقایق و افشاگری امویان بود، بخش دیگری از فعالیتهای اثربخش این گروه است؛ مثلا عموم اشعار و خطابههای برجای مانده از مالک اشتر ـ که یکی از شعرای معروف، خطیبان و رجزخوانان معروف عرب است ـ در حمایت از علی، تحریض شیعیان و آگاه کردن آنها به حیلهها و مکر دشمنان اهلبیت( بوده است."