چکیده:
متن حاضر،ترجمهء مبحث مؤلفان معتزله از بخش کلام(فصل 5)از مجلد اول کتاب «تاریخ نگارشهای عربی»،اثر فواد سزگین به زبان آلمانی است Geschichte des arabischen schrifhoms منابع مورد نظر تا سال 430 هـ.بررسی شده است.بخش کلام در دو مبحث تدوین شده:قسمت اول،مشتمل بر شرح حال و آثار 22 تن از فقها و محدثین است که در شماره پیشین این نشریه انتشار یافت.قسمت دوم،شامل شرح حال و آثار 24 نفر از بزرگان معتزله است که در این شماره از نظر خوانندگان گرامی میگذارد.
تدوین مطالب به صورت موضوعی همراه با ترتیب سالشماری است.در هر مبحث بعد از مقدمه،که در سطور بالا ذکر شد،شرح حال مؤلفان با تأکید بر زندگی علمی و آراء و اندیشههایشان آمده است.سپس در قسمتی جداگانه،مراجع قدیمی و تألیفات محققان دربارهء نویسنده و آثارش معرفی میشود.در آخرین قسمت آثار نویسنده،نسخههای موجود آن،تلخیص یا ترجمههای هر اثر و آثار چاپ شده با توضیح و بررسی معرفی شدهاند.
خلاصه ماشینی:
"و آثار 24 نفر از بزرگان معتزله است که در این شماره از نظر خوانندگان
خود محسوب میداشتند و اصول عقیدهء آنان در قالب عقاید معتزله بود.
الذهب 3/107؛ابن ندیم(طبع فوک-لاهور)63؛خطیب بغدادی،تاریخ بغداد 7
مناظرة ابو هذیل و مجنون الدیر،اصالت این رساله مورد تردید است:نسخه موزه
-ابو عمر احمد بن محمد حفص الخلال کتاب الرد علی الجبریه را براساس کتاب«متشابهه القران»جعفر بن
10-ابو جعفر محمد بن عبد الله الاسکافی از مشاهیر معتزله بغداد و از پیروان
گویند هفتاد کتاب در باب کلام تألیف کرده است.
(ص 159-223-1015 هـ)،مقتبساتی از این کتاب نزد ابن ابی الحدید،شرح
2-کتاب المقامات:ابن ابی الحدید،شرح نهج البلاغه 17/131،از این کتاب
4-«کتاب التاج»از این کتاب ابن ابی الحدید روایت میکند،شرح نهج البلاغه 3/
بن الخیاط1از اکابر معتزله در بغداد بود ابو القاسم البلخی و ابو علی الجبائی در
14-(-بروکلمان،ذیل 1،ص 342)ابو علی محمد بن عبد الوهاب الجبائی در
(2)-تاریخی که به نقل از ابن خلکان نزد بروکلمان ذکر شده اشتباه است و باید تصحیح گردد.
بسیاری از آراء وی نزد قاضی عبد الجبار در کتاب«شرح الاصول الخمسه»موجود است.
ابو هاشم بود و نزد وی ابتدا در العسکر و سپس در بغداد تحصیل کرد بعدا در بصره
18-ابو عمر احمد بن محمد بن حفض الخلال البصری در بصره تولد یافت و نزد
قاضی عبد الجبار شاگرد ابو اسحاق بن عیاش بود.
ابن حجر،لسان المیزان 3/427،از این کتاب استفاده کرده است؛یک نسخه از
22-ابو رشید سعید بن محمد بن سعید نیشابوری ابتدا در زمرهء معتزلهء بغداد بود
24-ابو محمد حسن بن احمد متویه شاگرد قاضی عبد الجبار بود و در نیمه اول"