چکیده:
دانشمندان شیعه امامیه ، به اتفاق ، عرف را در حوزه تعیین مفاهیم ، گزاره های فقهی دارای اعتبار و حجت می دانند، و بنا بر نظـر برخـی از اصـولیان و فقهـای بـزرگ ، عرف افزون بر ایـن ، در حـوزه تشـخیص مصـادیق نیـز حجـت اسـت . در مقابـل ، دانشمندان شیعه امامیه به صراحت ، منکر کارآیی عرف ، به عنـوان منبعـی از منـابع فقه و استنباط احکام هستند. اما مذاهب اهل تسنن با وجود اختلاف هـای درونـی ، کم و بیش عرف را، به عنوان یکی از منابع فقه در کنار سایر منابع و مصادر معتبـر پذیرفته انـد. آیـه ١٩٩ سـورة اعـراف : «خـذ العفـو و امـر بـالعرف و اعـرض عـن الجا لین »، از مهم ترین آیات قرآنی است که ، دانشمندان اهل تسنن برای حجیـت و اعتبار استقلالی عرف بدان استناد و استدلال کرده اند. این مقاله با روش کتابخانه ای ، در گردآوری مطالب و شیوه اسنادی ، در نقل دیدگاه ها و روش تحلیـل محتـوا در تحلیل داده ها، دیدگاه مفسران به ویژه مفسران اهل تسنن را در زمینه مفاد آیه عرف ، از جهت افاده حجیت عرف ، به عنوان منبعـی مسـتقل از منـابع فقـه ، مـورد بررسی و تحلیل و نقد قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که ، در آیه عرف ، مراد از عرف و معروف ، اساسا عرف اصطلاحی نیست ، بلکه کار و یا خصلت نیـک ، مراد است که نیک بودن آن از راه عقل و یا شرع ، اثبات شده است .
All Shia Imamiyyah scholars regard "common usage" as a valid and authorized criterion to determine the concepts of legal propositions، and some specialists in the first principles and great jurisprudents even hold that it is a criterion to determine the referents as well، but all explicitly reject its effectiveness as a source of jurisprudence and inference of injunctions. However، Sunni schools have more or less accepted "common usage" as a source of jurisprudence and inference of injunctions along with other sources، despite their own internal differences. The verse 199 in the Chapter "The Elevated Places" (al-A'raf) which reads، "Take to forgiveness and enjoin good and turn aside from the ignorant" is one the most important Quranic verses cited and argued by Sunni scholars to prove the independent validity and authority of the "common usage". Using a library method to gather the data، a documentary method to report the views and content analysis method to analyze the data، the present paper seeks to review، analyze and criticize the views of commentators، particularly Sunni commentators، about the content of the verse in terms of using it as proof for the authority of "common usage" as an independent source of jurisprudence. It concludes that the terms "common usage" and "good" in the verse do not have technical connotation; rather، they mean good deed or manner the goodness of which is proved by reason or Sacred Law.
خلاصه ماشینی:
"پاره ای از آنها عبارت اند از: نشر العرف فی بناء بعض الاحکام علی العرف ، ابن عابدین ؛ العـرف و العـادة فـی رأی الفقهاء، احمد فهمی ، ابوسنة ؛ أثر العرف فی التشریع الإسلامی ، لدکتور السید صـالح عـوض ؛ منزلـة العـرف فـی التشریع الإسلامی ، الشیخ محمد عبده عمر؛ و مقالات و رسـاله های متعـدد مجلـد پـنجم مجلـه مجمـع الفقـه الإسلامی ، که توسط مجمع الفقه الإسلامی التابع لمنظمة المؤتمر الإسلامی منتشـر شـده اسـت ؛ درآمـدی بـر عرف ، سید علی جبار گلباغی ماسوله ؛ دراسة موضوعیة حول نظریة العرف و دورها فی عملیة الاسـتنباط ، خلیـل رضا منصوری ؛ فقه و عرف ، ابوالقاسم علیدوست ، که بدون اغراق در میان تالیفاتی کـه پیرامـون عـرف نگاشـته شده ، بهترین است ) نیز در این زمینه مقالات متعدد در مجلات مصوب بـه چـاپ رسـیده اسـت (ماننـد: آسـیب شناسی تاثیر عرف در ساحت فقهی دین ، نوشته فاطمه قدرتی ، سعید رحیمیان ، فریبا حاجیعلی ، چاپ شـده در دو فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، سال چهـل و پـنجم ، شـماره ١، بهـار و تابسـتان ١٣٩١، ص ٨٣؛ احکـام 59 پژوهش فراگیری در زمینه خصوص آیه عرف صورت نگرفته است ؛ از این رو مسـاله پـیش روی این مقاله ، تحلیل مفاد آیه عرف از جهت افاده حجیت عرف به عنوان منبعی مستقل از منابع فقه ، از دیدگاه مفسران و هدف از آن ، اثبات ناکارآمدی استدلال به این آیه برای اعتبـار عـرف منبعـی می باشد."