چکیده:
روستای سطوه یکی از روستاهای کویری استان سمنان و از نظر تقسیمات کشوری از توابع شهرستان شاهرود است که به همراه چند روستای مجاورش به منطقة «سرکویر» معروف است . گونة زبانی این روستا -که مشابهت زیادی به لهجه های بازماندة خراسان قدیم دارد- به دلایل متعدد، ازجمله فاصلة طولانی با شهر، تا حد زیادی دست نخورده باقی مانده است . مطالعه دربارة واژگان ، اصطلاحات و تعابیر این گونة زبانی افزون بر فواید مردم شناسانه و زبان شناسانة آن ممکن است در حل برخی از مشکلات زبانی و معنایی متون کهن فارسی مفید و موثر باشد. در پژوهش حاضر مهم ترین واژگان و اصطلاحات دامداری این روستا- که طی پژوهشی میدانی گردآوری شده و با منابع کتابخانه ای تکمیل گردیده - به صورت موضوعی ١. دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان moghimsatveh@yahoo.com * ٢. استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان تدوین شده و افزون بر آن ، به نکاتی دیگر از قبیل وجوه اشتقاق ، ریشه یابی برخی لغات کهن ایرانی و آداب و رسوم دامداران در این گونة زبانی اشاره شده است .
خلاصه ماشینی:
"جنوبی ترین دامنه های کم ارتفاع البرز تا سطوه حدود ١٥ کیلومتر فاصله دارد و این باعث می گردد در خلال این ارتفاعات –که هم دمای هوا پایین تر است ، هم متوسط بارندگی سالیانه بالاتر- زمینة مناسب و مساعد برای چرای گوسفند و بز فراهم شود.
اگرچه اقلیم نیمه بیابانی منطقه و فقدان مراتع حاصلخیز و دشت های وسیع ، امکان گله داری گسترده را از بین برده است ؛ اما با توجه به محدودیت منابع آبی برای 162 کشاورزی و پایین بودن سفره های آب زیرزمینی ، می توان گفت دامداری به شیوة سنتی در این روستا هنوز هم قوت و اعتبار خود را حفظ کرده است .
با توجه به این عوامل اقلیمی ، طبیعی به نظر می رسد که دامداری در سطوه از نوع ثابت (ساکن ) باشد و دامداران تعلیف و تغذیة دام خود را با علوفة کاشته شده یا بقایای محصولات کشاورزی (پس چرای مزارع ) و یا بخشی از مراتع تأمین کنند و واحدهای بهره برداری آن نیز بسیار کوچک باشد.
از بررسی مجموعه اعتقادات و نیز اصطلاحات رایج در میان دامداران سطوه چنین بر می آید که این روستا، باوجود دورافتادگی و مجاورت با کویر بزرگ نمک ، فرهنگی دیرپا و اصیل دارد و مجموعه ای از آیین های بسیار کهن و ناب ایرانی را حتی تا زمان حاضر در دل خود حفظ کرده است ."