چکیده:
هدف این مقاله بررسی پدیده"زیارت امام" و فهم زائران ایرانی میباشد. در بررسی زیارت، چهار بعد قابلشناسایی است؛ آداب و مناسک که مربوط به نحوه انجام زیارت است (وجه عملی)، اعتقاداتی که در پس این اعمال نهفتهاند (وجه اعتقادی)، شرایط جامعه و درک فرد (زائر) از این کنش. هدف این مقاله بررسی و فهم کنش زیارت از منظر کنشگر، تفهم کنشگران میباشد. ما با استفاده از روش تحقیق کیفی و شیوه نظریه مبنایی، به معنا کاوی این کنش پرداختهایم. دادههای تحقیق از طریق مصاحبه عمیق بهدستآمده ولی از روش مشاهده نیز بهعنوان تکنیک کمکی استفاده نمودهایم.الگوی پارادایمی زیارت با توجه به پدیده محوری حضور در حرم امام رضا(ع) و برقراری نوعی ارتباط، زمینه، شرایط میانجی، شرایط علی، استراتژیهای کنش زیارت، و پی آمدهای آن بررسی شده است. نتیجه پژوهش مؤید الگوهای گوناگون دینداری وتاثیر الگوی دینداری ایرانیان بهعنوان عاملی مهم در شکلگیری بینش فرد به زیارت و سرانجام درک وی از زیارت میباشد. در واقع با تجزیهوتحلیل دادهها، الگویی از دینداری و زیارت در دودسته کلی و هفت نوع: مکتبی، سنتی، روشنفکرانه، شبه روشنفکرانه، مناسکی، مناسبتی و نوظهور بازشناسی شدهاند. این سنخ شناسی بر اساس تفاوت بینش زائران نسبت به دین، زیارت و زیارت امام و تأثیر این بینشهای متفاوت در انجام زیارت، انجامگرفته است.
خلاصه ماشینی:
"به وجود آمدن مفاهیم ، نمادها، کنش های خاص ، آداب و رسوم فرهنگی و قومی پیرامون زیارت امام رضا (ع ) در بین مردم ، هجوم گسترده سفر به مشهد و حضور افراد در حرم امام رضا (ع ) و نیز برنامه ریزیها در سطح کلان اجتماعی در این مورد، نشانی بر حضور مفهوم زیارت در زندگی ایرانیان است .
پرسش اصلی موردتوجه مقاله این است که ؛ درک زائران از کنش زیارت چگونه است ؟ آن ها چگونه کنش های خود در این زمینه را معنا می کنند؟ چه صورت بندیهایی از زیارت زائران می توان ارائه کرد و زمینه و عوامل اجتماعی مرتبط کدامند؟ مبانی نظری و چارچوب مفهومی آنچه از مطالعه متون پیرامون موضوع زیارت ، برمیآید این است که پدیده زیارت با مفهوم امر قدسی و دین در ارتباط است .
جایگاه امر قدسی و زیارت در جامعه شناسی: در میان صاحب نظران علوم اجتماعی دیدگاه های متفاوتی در زمینه دین و دینداری و بر این اساس کنش زیارت وجود دارد.
درمجموع می توان گفت وقتی افراد به زیارت می روند سعی در ایجاد ارتباط با عنصری دارند که احساس می کنند: امر قدسی (خدا، امام )، فضا و مکان مقدس یا همه این ها در آنجا قابل وصول است .
شرایط میانجیای که فرد آن ها را تجربه می کند و به همراه دارد در شکل گیری کنش های وی در حرم و در رابطه با زیارت امام رضا مؤثر هستند."