چکیده:
قرآن تربیت را به معنای تهذیب و فزونی مقام معنوی به کار برده که پیگیری تربیت و نقش صراط مستقیم در آن، میدان وسیع تحقیقی نخواهد داشت؛ ولی کاربردهای این اصطلاح از ریشه «ر ب ب»، که در معنای مصدری آن، معادل پرورش گرفته شده و مالکیت و تدبیر در آن نهفته است، با مفهوم «ربیت» و «ربانیت» و تبیین ربوبی شدن و ربوبی نمودن انسان از طریق صراط مستقیم، به زیبایی به تصویر کشیده شده است. صراط مستقیم، راه دارای وحدت و منطبق با حقیقت است و هدایت به آن، هدایت به مراتب یا تثبیت در مراتب آن خواهد بود. قرآن با نشان دادن صراط مستقیم به منزله دین کامل، تربیت را شناخت خدای جهان و رب یگانه دانستن او و نیز پذیرش اوامر و نواهی وی و عمل به آنها معرفی می نماید. از این منظر، به هر میزان که انسان ربوبی شود، در مسیرتربیت قرار می گیرد. بر همین اساس، اعمال عبادی، علمی، اجتماعی، جسمی و عاطفی متربی، براساس نقش تربیتی صراط مستقیم که منطبق با ربوبیت توحیدی است. سوال اصلی ما در این پژوهش این است که نقش اصلی صراط مستقیم در تربیت انسان چیست؟از یافته های این پژوهش این است که نقش صراط مستقیم، ربوبی شدن و ربوبی ساختن انسان است که هدف خلقت به شمار می رود.
The Quran has used education with the meaning of refinement and increase of spiritual status in which following-up of education and the role of right path will not encompass an extensive field of research; however, applications of this term are taken from the root “rabb” with the infinitive meaning of education and therein lie possession and prudence with the concept of “divine” and “divinity” and explication on human getting divine nature and making him divine nature through the direct path being portrayed beautifully. The right path is the path of unity being in compliance with reality and guidance to this path is guidance to its grades or establishment in its grades. By showing the right path as the perfect religion, the Quran introduces education as recognition of the world’s God and lordship, confessing on His unity, accepting His commands and prohibitions, and finally practicing the same. In this view, to the extent that human becomes divine, he will be led to the path of education. Accordingly, worshiping, scientific, social, physical, and the actions of those under education are based on the educational role of the right path which is in conformity with monotheistic divinity. Here, the main question is that what is the main role of the right path in human education? Among the findings of this study is that the role of the right path is making human divine and human becomes divine being considered the purpose of creation.
خلاصه ماشینی:
با این استدلال، تعریف تربیت در منظر قرآن عبارت است از: شناخت خداوند و انتخاب او بهعنوان مربی (ربوبیت) و پذیرش متربی بودن و تن دادن به تربیت او و تن زدن از غیر او: «و إن الله ر بی و ر بکم فاعبدوه هٰذا صراط مستقیم» (مریم / 36؛ زخرف / 64) و طی نمودن راه مستقیم او و دوری جستن از راههای انحرافی: «و أن هٰذا صراطی مستقیما فاتبعوه و لاتتبعوا السبل فتفرق بـکم عن سبیله ذٰلکم وصاکم بـه لعلکم تتقون» (انعام / 153) که این همان تربیت دینی است.
اگر خدای یگانه را رب نداند، ناگزیر به ربهای گوناگون و هر پلیدی تن میدهد: «فمن یرد الله أن یهدیه یشرح صدره للإسلام و من یرد أن یضله یجعل صدره ضیقا حرجا کأنما یصعد فی السماء کذٰلک یجعل الله الرجس علی الذین لا یؤمنون * و هٰذا صراط ر بک مستقیما قد فصلنا الآیات لقوم یذکرون»؛ (انعام / 126 ـ 125) ولی اگر خدای یگانه را انتخاب کند و ایمان آورد، او را از تاریکیها به روشنایی و صراط مستقیم هدایت میکند: «یهدی بـه الله من اتبع رضوانه سبل السلام و یخرجهم من الظلمات إلی النور بـإذنه و یهدیهـم إلیٰ صراط مستقیم».
پس صراط مستقیم، همه مؤلفههای تربیت، اعم از: مربی (رهبران الهی)، متربی (انسان)، روش تربیت (ربوبی شدن و ربوبی ساختن)، منبع تربیت (قرآن و پیامبر)، مسیر تربیت (از اویی و بهسوی اویی) و هدایت (نشان دادن راه از وضع موجود تا وضع مطلوب) را برای تربیت انسان ارائه نموده و وجود و قوام آنها بر صراط مستقیم استوار است؛ چون خالقیت و ربوبیت انفکاکناپذیر هستند، و دو عنصر مالکیت و مدبریت در ربوبیت مطلق از آن خدا است.