چکیده:
استان کرمانشاه به دلیل ویژگی های زمین شناختی ، ژئومورفولوژیکی و اقلیمی دارای منابع آب کارست غنی می باشد. به علت ویژگی های متفاوت پهنه های کارستی زاگرس چین خورده و شکسته ،رفتار چشمه های کارستی نسبت به رخداد خشک سالی ها متفاوت است . هدف این پژوهش ، شناخت نوسانات آب دهی و رفتار چشمه های کارستی زون - های زاگرس چین خورده و شکسته نسبت به رخداد خشک سالی می باشد. در همین راستا با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده )SPI( سال ٨٧-١٣٨٦ به عنوان دوره خشک سالی شدید تعیین گردید. در ادامه ، با واکاوی بارش نگارها و آب نگارها، محاسبه ضریب تغییرات آب دهی و دامنه تغییرات آن و نیز محاسبه ضریب α، نوع سامانه چشمه ها از نظر افشان یا مجرایی بودن تعیین و در نهایت چگونگی تاثیرپذیری چشمه های مورد مطالعه از رخداد خشک سالی
مشخص گردید. نتایج تحقیق نشان میدهد که چشمههای زاگرس شکسته از نوع مجرایی و چشمههای زاگرس
چی ن خورده از گونه افشان هستند ت.ا ثیر خشک سالی بر آبدهی تمامی چشمهها بدون تاخیر زمانی و تقریبا همزمان
رخ داده است. چشمههای زون زاگرس شکسته با یک تاخیر زمانی م 8ا ه نه سبت به حداکثر بارش واکنش نشان داده
و تقریبا بهطور کامل خشک گردیدهاند. ولی تاثیرپذیری چشمههای زاگرس چی ن خورده از خشک سالی محدود به
کاهش آب دهی بوده و نمیتوان دوره زمانی کاملا مشخصی برای واکنش چشمههای زاگرس چی ن خورده به رخداد
خشک سالی تعیین کرد. با این توضیح تاثیرپذیری چشمههای زاگرس شکسته به خشک سالی بسیار بیشتر بوده و از
اینرو چشمههای زاگرس چی ن خورده به منظور استفاده و مدیریت بهینه منابعآب ،م ناسبترند.
خلاصه ماشینی:
حجم خروجي سالانه از آبخوان هاي اين پژوهش يعني چشمه هاي کارستي گيلان غرب ، هرسم ، شيان ، ورمنجه ، سرابله و ياوري، به ٥٦ ميليون مترمکعب در سال مي رسد که منبع اصلي تامين آب شرب و کشاورزي شهرها و روستاهاي اطراف اين چشمه ها است ؛ بنابراين در راستاي مديريت منابع آب استان ، شناخت چگونگي تاثيرپذيري چشمه هاي کارستي از پديده خشک سالي از لحاظ ترازنامه آبي منطقه ضرورت پيدا مي کند.
الف ) گيلان غرب - چشمه پهن ، ب ) سرابله - گوهرچقا، ج ) شيان - کله جوب ، د) هرسم - هرسم ، (ه) ورمنجه - ورله و) ياوري - رحمت آباد (نام اول ، چشمه - نام دوم ايستگاه باران سنجي ) تاثيرپذيري چشمه هاي زاگرس چين خورده از خشک سالي محدود به کاهش آب دهي بوده و هيچ کدام از چشمه ها خشک نشده اند و حداکثر کاهش آب دهي نسبت به ميانگين ١١ ساله به ميزان ٣١ درصد در چشمه شيان رخ داده است ؛ بنابراين نمي توان دوره زماني مشخص و دقيقي را براي واکنش چشمه هاي زاگرس چين خورده تعيين کرد.
داده هاي جدول (٥) نشان مي دهد که به ترتيب چشمه هاي ياوري ، سرابله ، ورمنجه ، شيان ، هرسم و گيلان غرب نسبت به خشک سالي حساس بوده اند.
مقايسه آب دهي بارش ٨٧-١٣٨٦ نشان مي دهد که تاثيرپذيري چشمه هاي زاگرس شکسته نسبت به خشک سالي بسيار بيش تر از چشمه هاي زاگرس چين خورده است .