چکیده:
چکیده گونهشناسی انواع مختلف جهاد در قرآن کریم، بیانگر آن است که میتوان این مفهوم را در دو گفتمان متفاوت بررسی کرد: نخست، جهاد سخت که با استفاده از واژههای «قتال» و «مرابطه»، از آن تعبیر شده است؛ دوم، جهاد نرم که زیر مجموعه واژه «جهاد» است. فلسفه و بنیاد جهاد در دین مبین اسلام، مشتملبر اقداماتی است که از طریق نقد مبادی قدرتهای نامشروع حاکم، به نفی رژیمها و سیاستهای آنها منتهی میشود؛ از این روی میتوان گفت جهاد در دین مبین اسلام، بهمثابه راهبردی نرمافزارگرایانه مطرح شده است که امروزه، با استفاده از عنوان عمومی «جنگ نرم»، از آن تعبیر میشود. این راهبرد، متناسب با وضعیت و مقتضیات زمان، بهگونههای مختلف نمود یافته است و نمونه بارز آن را میتوان در اقدامات جهادی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) درمقابله با حکومت معاویه و یزید مشاهده کرد؛ بدان معنا که این دو امام بزرگوار درواقع، یک راهبرد را درپیش گرفته بودهاند. در این مقاله کوشیدهایم از طریق معناشناسی و بررسی گونههای مختلف جهاد در قرآن کریم، نظریه قرآن درباره جنگ نرم جهادی را تبیین و راهبردهای نرمافزارگرایانه برای دستیافتن به آنها را بررسی کنیم؛ بدان معنا که جهاد، راهبردی نرمافزارگرایانه و شمول آن بهمراتب بیشتر از جنگ نرم با دشمن است؛ از این روی، جنگ نرم با دشمن، از مصداقهای جهاد از منظر قرآن کریم بهشمار میآید. برای تبیین دقیق این موضوع، اصل جهاد متناسببا گفتمان قرآنی را تحلیل، و مرزهای مفهومی و کاربردی آن با قتال را ترسیم کردهایم. واژههای کلیدی: قرآن کریم، جهاد، قتال، جنگ نرم، قدرت نرم، راهبرد. گونه شناسی انواع مختلف جهاد در قرآن کریم ، بیانگر آن اسـت کـه میتوان این مفهوم را در دو گفتمان متفاوت بررسـی کـرد: نخسـت ، جهاد سخت که با استفاده از واژه های «قتال » و «مرابطه »، از آن تعبیـر شده اسـت ؛ دوم ، جهـاد نـرم کـه زیـر مجموعـۀ واژة «جهـاد» اسـت . فلسفه و بنیاد جهاد در دین مبین اسلام ، مشتمل بر اقـداماتی اسـت کـه از طریق نقد مبادی قدرت های نامشروع حـاکم ، بـه نفـی رژیـم هـا و سیاست های آن ها منتهی میشود؛ از این روی میتـوان گفـت جهـاد در دین مبین اسلام ، به مثابۀ راه بردی نرم افزارگرایانه مطرح شده است که امروزه ، بـا اسـتفاده از عنـوان عمـومی «جنـگ نـرم »، از آن تعبیـر میشود. این راه برد، متناسب با وضعیت و مقتضـیات زمـان ، بـه گونـه هـای مختلف نمود یافتـه اسـت و نمونـۀ بـارز آن را مـیتـوان در اقـدامات جهادی امام حسن (ع ) و امام حسین (ع ) درمقابله با حکومت معاویه و یزید مشاهده کرد؛ بدان معنا که این دو امام بزرگـوار درواقـع ، یـک راه برد را درپیش گرفته بوده اند. در این مقاله کوشیده ایم از طریق معناشناسی و بررسی گونه هـای مختلف جهاد در قرآن کریم ، نظریۀ قرآن دربارة جنگ نرم جهـادی را تبیین و راه بردهای نرم افزارگرایانـه بـرای دسـت یـافتن بـه آن هـا را بررسی کنیم ؛ بدان معنا که جهاد، راه بردی نرم افزارگرایانـه و شـمول آن به مراتب بیشتر از جنگ نرم با دشمن اسـت ؛ از ایـن روی، جنـگ نرم با دشمن ، از مصـداق هـای جهـاد از منظـر قـرآن کـریم بـه شـمار میآ دی. برای تبیین دقیق این موضوع ، اصل جهاد متناسب بـا گفتمـان قرآنی را تحلیل ، و مرزهای مفهومی و کاربردی آن با قتال را ترسـیم کرده ایم .
خلاصه ماشینی:
"٦. نتیجه گیری مطابق تحلیل بیان شده از نظریۀ «جهاد» در گفتمان اسلامی میتوان نتیجه گرفت بر حاکمان ، رهبران و مردم جوامع اسلامی، واجب است با توجه به وضعیت جامعـه و امکانـات موجـود، راه بردهای نرم افزارگرایانـۀ جهـادی را بـرای مقابلـه بـا دشـمنان داخلـی و خـارجی درپـیش گیرند؛ زیرا به نظر میرسد شایسته ترین راه برای مقابله با انحراف های خـارجی و نفـاق هـای داخلی، تلاش برای رشد و تعالی مبانی معرفتی و اعتقـادی جامعـۀ اسـلامی اسـت و ازمنظـر قرآن کریم ، این مسئله ازطریق گونه های مختلف جهاد، واقع میشود.
گونه های دیگر جهاد نیز به صورت عام ، بیانگر کمک به جامعۀ اسلامی و رهبران آن نیز و حمایت از آن هاست و ازجمله مصداق های خاص این مسئله میتوان جنگ سخت نظـامی را نام برد؛ بر این اساس میتوان مدعی شد آنچه بـه عنـوان جنـگ سـخت نظـامی در تـاریخ اسلام نمایان شده ، درواقع ، از اصالت ذاتی برخوردار نیست ؛ بلکـه از آن حیـث کـه معـرف صبر و استقامت ، نپذیرفتن زور، اقدام خالصانه بـرای خـدا و مهـم تـر از همـه ، گـامی عملـی درمسیر امر به معروف و نهی از منکر است ، در راه برد جهـادی ائمـۀ اطهـار (ع ) جـای دارد؛ ولی باید توجه کنیم کـه جهـاد ازمنظـر قـرآن ، فراینـدی چنـدلایـه و پیچیـده اسـت کـه در پایین ترین سطح خود، به جنگ سخت و قتال مرتبط میشود؛ اما در لایه های متعالی، جنگ نرم و جهاد همه جانبۀ توحیدی را مدنظر دارد که هدف از آن ، رشد و تعالی مبانی معرفتی و اعتقادی افراد در جوامع بشری است و در لسان دین ، از آن ، به هدایت و سعادت تعبیر شـده است ."